Vụ mẹ bỏ rơi con khiến đứa bé tử vong ở Long An, người mẹ phải đối mặt với tội danh gì?

Vụ người mẹ bỏ rơi con 03 tuổi khiến đứa bé tử vong tại Long An đã gây bức xúc trong dư luận những ngày qua. Trong trường hợp này, hành vi của người mẹ không chỉ đáng lên án về mặt đạo đức mà còn là trách nhiệm pháp lý thích đáng. Vậy, người mẹ trong vụ việc này có thể phải đối mặt với tội danh gì?

1. Nghĩa vụ của cha mẹ và quyền của trẻ em theo quy định pháp luật

Theo Luật trẻ em năm 2016, người dưới 16 tuổi thì được coi là trẻ em. Theo đó, việc bỏ rơi, bỏ mặc trẻ em là một trong những hành vi bị nghiêm cấm theo Điều 6 của Luật này. Cụ thể, hành vi bỏ rơi, bỏ mặc trẻ em được giải thích “là hành vi của cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em.”

Trong quan hệ hôn nhân gia đình, cha mẹ có nghĩa vụ “Trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.” (theo Khoản 2 Điều 69 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014).

Đồng thời, “Con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì có quyền sống chung với cha mẹ, được cha mẹ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc.” (theo Khoản 3 Điều 70 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014).

Như vậy, hành vi của người mẹ trong vụ việc ở Long An khi bỏ bé trai 03 tuổi lại ven đường rồi chạy xe đi, mặc cho đứa bé chạy đuổi theo sau (theo thông tin ban đầu được báo chí đưa tin) được xác định là hành vi cố ý bỏ rơi con. Đây là hành vi trái pháp luật, do đã vi phạm điều cấm của Luật trẻ em, đồng thời không thực hiện nghĩa vụ của người làm mẹ theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình.

2. Trách nhiệm pháp lý mà người mẹ phải đối mặt khi bỏ rơi con dẫn đến hậu quả tử vong

Liên quan đến hành vi bỏ rơi trẻ em nói chung và con đẻ nói riêng, trong hệ thống pháp luật hiện hành, trách nhiệm pháp lý được đặt ra từ xử lý vi phạm hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tại Nghị định số 130/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em, Khoản 2 Điều 21 của Nghị định này quy định mức xử phạt đối với cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em khi có hành vi cố ý bỏ rơi trẻ em là từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng.

Đối với vụ việc tại Long An, trong trường hợp này hành vi của người mẹ đã dẫn đến hậu quả con bị bỏ rơi tử vong. Do đó, người mẹ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự thay vì chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định trên.

Trước hết, cần đánh giá và xem xét các yếu tố cấu thành tội phạm đối với hành vi của người mẹ.

Khi đó, tùy thuộc vào yếu tố lỗi mà người mẹ có thể bị truy cứu về tội giết người (Điều 123 Bộ luật hình sự được sửa đổi, bổ sung năm 2015) hoặc tội vô ý làm chết người (Điều 128 Bộ luật hình sự được sửa đổi, bổ sung năm 2015).

Trong cấu thành tội phạm, yếu tố lỗi thuộc mặt chủ quan của tội phạm. Đây chính là thái độ tâm lý của chủ thể đối với hành vi do mình thực hiện và đối với hậu quả của hành vi đó. Do thông tin của vụ việc chưa được cơ quan chức năng kết luận cụ thể chi tiết nên có thể chia thành hai trường hợp sau:

2.1 Trường hợp người mẹ có lỗi cố ý

Căn cứ Điều 10 Bộ luật hình sự được sửa đổi, bổ sung năm 2015, cố ý phạm tội được quy định như sau:

“Cố ý phạm tội là phạm tội trong những trường hợp sau đây:

1. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra;

2. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.”

Như vậy, người mẹ được xác định là có lỗi cố ý khi thuộc một trong hai trường hợp sau:

- Thấy trước được hậu quả của hành vi bỏ rơi con trai 03 tuổi ở đường, vào buổi tối và bỏ đi, mặc cho con vừa khóc vừa chạy đuổi theo xe là có thể dẫn đến cái chết của con và mong muốn hậu quả đó xảy ra.

- Hoặc thấy trước được hậu quả của hành vi bỏ rơi con trai 03 tuổi ở đường, vào buổi tối và bỏ đi, mặc cho con vừa khóc vừa chạy đuổi theo xe là có thể dẫn đến cái chết của con, tuy không mong muốn nhưng để mặc cho hậu quả đó xảy ra.

Biểu hiện ý thức của người mẹ có thể biểu hiện ra bên ngoài như: lên kế hoạch chi tiết, lựa chọn địa điểm là nơi vắng vẻ, thời gian vào buổi tối muộn ít người qua lại, đoạn đường nhiều xe cộ/kênh mương…

Trong trường hợp này, người mẹ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giết người theo Điều 123 Bộ luật hình sự được sửa đổi, bổ sung năm 2015. Theo đó, mức hình phạt đối với người phạm tội được quy định như sau:

Phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình

Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây:

a) Giết 02 người trở lên;

b) Giết người dưới 16 tuổi;

c) Giết phụ nữ mà biết là có thai;

d) Giết người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân;

đ) Giết ông, bà, cha, mẹ, người nuôi dưỡng, thầy giáo, cô giáo của mình;

e) Giết người mà liền trước đó hoặc ngay sau đó lại thực hiện một tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;

g) Để thực hiện hoặc che giấu tội phạm khác;

h) Để lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân;

i) Thực hiện tội phạm một cách man rợ;

k) Bằng cách lợi dụng nghề nghiệp;

l) Bằng phương pháp có khả năng làm chết nhiều người;

m) Thuê giết người hoặc giết người thuê;

n) Có tính chất côn đồ;

o) Có tổ chức;

p) Tái phạm nguy hiểm;

q) Vì động cơ đê hèn.

Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm

Phạm tội không thuộc các trường hợp quy định trên

Hình phạt bổ sung

Người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.