Tòa Trọng tài thường trực, viết tắt là PCA (Permanent Court of Arbitration) là một tổ chức quốc tế liên chính phủ có trụ sở tại La Hay, Hà Lan.
PCA được thành lập theo Công ước về giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình năm 1899 (Công ước 1899) và Công ước về giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình năm 1907 (Công ước năm 1907) tại Hội nghị Hòa bình La Hay, Hà Lan.
Tòa Trọng tài thường trực (PCA).
Nhiệm vụ của PCA là tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết các tranh chấp quốc tế giữa các quốc gia bằng trọng tài hoặc bằng các biện pháp hòa bình khác.
PCA có 3 bộ phận chính gồm:
- Hội đồng hành chính: là cơ quan chủ quản của PCA, gồm đại diện của cơ quan đại diện ngoại giao các quốc gia thành viên tại Hà Lan và do Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Lan làm chủ tịch Hội đồng hành chính.
Bộ phận này nhóm họp mỗi năm hai lần tại La Hay, đưa ra chỉ đạo chung về hoạt động và giám sát ngân sách và chỉ tiêu của PCA.
- Thành viên của Tòa: Các thành viên của Tòa lập một danh sách các Trọng tài viên, người mà các bên tham gia tranh chấp có thể, nhưng không bắt buộc, chỉ định trong thủ tục tố tụng trọng tài tại PCA.
Trọng tài viên được đề cử phải là những cá nhân có chuyên môn sâu về luật quốc tế, kinh nghiệm, uy tín và luôn sẵn sàng thực hiện các nhiệm vụ.
- Văn phòng quốc tế hoặc Ban Thư ký: Do một Tổng thư ký đứng đầu, có nhiệm vụ hỗ trợ hoạt động của Tòa, cung cấp dịch vụ đăng ký và hỗ trợ pháp lý cho các ủy ban, thực hiện các dịch vụ khác như nghiên cứu pháp lý, hỗ trợ hậu cần và kỹ thuật cho các buổi họp và phiên xét xử.
Từ khi thành lập cho đến nay, PCA đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hòa bình, an ninh, quốc tế cũng như góp phần quan trọng vào sự phát triển của pháp luật quốc tế.
Với khoảng 115 quốc gia và vùng lãnh thổ thành viên, PCA đã giải quyết nhiều vụ việc tranh chấp liên quan tới nhiều lĩnh vực khác nhau của các quốc gia thành viên.
Việt Nam chính thức tham gia Công ước La Hay 1899 từ 29/11/2011 và Công ước La Hay 1907 từ 27/02/2012.
Các thành viên của Tòa Trọng tài thường trực lập một danh sách các Trọng tài viên, người mà các bên tham gia tranh chấp có thể, nhưng không bắt buộc, chỉ định trong thủ tục tố tụng trọng tài tại PCA.
Mỗi quốc gia thành viên của PCA có thể chỉ định tối đa bốn Trọng tài viên với nhiệm kỳ 6 năm.
Trọng tài viên được đề cử phải là những cá nhân có chuyên môn sâu về luật quốc tế, có kinh nghiệm, uy tín và luôn sẵn sàng thực hiện các nhiệm vụ của một Trọng tài viên. Được biết, PCA quản lỷ danh sách khoảng hơn 300 Trọng tài viên đến từ hơn 90 quốc gia.
Số lượng vụ việc được đệ trình lên PCA tăng rất nhanh, đặc biệt trong những năm gần đây.
Năm 2013, Tòa đã tiến hành giải quyết 104 vụ việc, gồm 35 vụ mới thụ lý, trong đó có 62 vụ liên quan đến các hiệp định đầu tư và luật đầu tư, 30 vụ liên quan tới hợp đồng giữa một bên là tư nhân và một bên là nhà nước hoặc cơ quan nhà nước, 8 vụ liên quan tới trọng tài giữa các quốc gia.
Ngoài ra, PCA cũng tiếp nhận và giải quyết 54 yêu cầu liên quan tới việc chỉ định trọng tài theo UNCITRAl và các bộ quy tắc trọng tài khác.
Các vụ việc đã được đưa ra PCA như: Tranh chấp vùng biển ở quần đảo Chagos giữa Mauritius với Vương quốc Anh, Tranh chấp cổ đông Yukos với Liên bang Nga, Tranh chấp biên giới trên vịnh Bengal giữa Bangladesh với Ấn Độ, Vụ sắt Rhine giữa Bỉ với Hà Lan…
