Đối với việc xác nhận tình trạng hôn nhân cho người A từng có con sinh trước ngày 03/01/1987 (tức là từng có con nhưng không đăng ký kết hôn, hoặc chỉ là quan hệ qua đường, người đã chết/ mất tích, không rõ địa chỉ - một dạng hôn nhân thực tế), nhưng hiện tại chỉ sống một mình. Thực tế, họ từng có con, tức là từng có quan hệ vợ chồng với một người B nào đó nhưng thực tế hiện tại không sống chung với người đó, hoặc người B đó đang có mối quan hệ vợ chồng với người khác, người con sinh ra trước ngày 03/01/1987 vẫn có khai sinh (hoặc kê khai tàng thư công an về việc có tên cha cụ thể). Như vậy, người A này có được xác nhận là có quan hệ vợ chồng với người B hay xác nhận đang độc thân. Tại địa phương, thì hướng dẫn cho người dân liên hệ tòa án để tuyên bố người B mất tích/ chết/ ly hôn/ không công nhận vợ chồng nhưng tòa án không thụ lý. Vậy, đề nghị quý công ty giải đáp, hướng dẫn cách xác định tình trạng hôn nhân của người A để thuận tiện trong các giao dịch (rất phổ biến tại địa phương, nhưng tùy vào cách hiểu của mỗi cơ quan, công chức nên xác nhận khác nhau). Rất mong nhận được hồi âm.
Giải đáp:
Liên quan đến việc xác nhận tình trạng hôn nhân đối với trường hợp nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng từ trước ngày 03/01/1987 nhưng không đăng ký kết hôn, hiện tại, hai bên không còn tiếp tục chung sống nữa, được xác định như sau:
Khoản 2 Điều 44 Nghị định số 123/2015/NĐ-CP quy định “Đối với các trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng trước ngày 03 tháng 01 năm 1987 mà chưa đăng ký kết hôn thì được khuyến khích và tạo điều kiện để đăng ký kết hôn. Quan hệ hôn nhân được công nhận kể từ ngày các bên xác lập quan hệ chung sống với nhau như vợ chồng. Thẩm quyền, thủ tục đăng ký kết hôn được thực hiện theo quy định tại Điều 18 của Luật hộ tịch”.
Đồng thời, khoản 1 Điều 131 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định “Quan hệ hôn nhân và gia đình được xác lập trước ngày Luật này có hiệu lực thì áp dụng pháp luật về hôn nhân và gia đình tại thời điểm xác lập để giải quyết”.
Trường hợp này, hai bên chung sống với nhau như vợ chồng trước thời điểm ngày 03/01/1987 mà không đăng ký kết hôn, do vậy sẽ áp dụng quy định của Nghị quyết số 35/2000/QH10 ngày 09/6/2000 của Quốc hội về việc thi hành Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 và Thông tư số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03/01/2001 hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 35/2000/QH10 để xem xét tính hợp pháp của quan hệ chung sống giữa hai bên.
Theo quy định tại điểm a khoản 3 Nghị quyết số 35/2000/QH10 ngày 09/6/2000 của Quốc hội thì “Trong trường hợp quan hệ vợ chồng được xác lập trước ngày 03 tháng 1 năm 1987, ngày Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 có hiệu lực mà chưa đăng ký kết hôn thì được khuyến khích đăng ký kết hôn; trong trường hợp có yêu cầu ly hôn thì được Tòa án thụ lý giải quyết theo quy định về ly hôn của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000”. Như vậy, đối với những trường hợp nam nữ chung sống với nhau trước ngày 03/01/1987, hiện họ chưa đăng ký kết hôn thì vẫn được pháp luật công nhận là vợ chồng (hôn nhân thực tế).
Đồng thời, theo hướng dẫn tại điểm c mục 2 Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 03/01/2001 thì “Được coi là nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng, nếu họ có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 và thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Có tổ chức lễ cưới khi về chung sống với nhau;
- Việc họ về chung sống với nhau được gia đình (một bên hoặc cả hai bên) chấp nhận;
- Việc họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến;
- Họ thực sự chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình.
Thời điểm nam và nữ bắt đầu chung sống với nhau như vợ chồng là ngày họ tổ chức lễ cưới hoặc ngày họ về chung sống với nhau được gia đình (một hoặc cả hai bên) chấp nhận hoặc ngày họ về chung sống với nhau được người khác hay tổ chức chứng kiến hoặc ngày họ thực sự bắt đầu chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình”.
Do vậy, đối với trường hợp này, UBND cấp xã cần kiểm tra, xác minh kỹ trên thực tế, nếu hai bên thực sự chung sống với nhau trước ngày 03/01/1987, đủ điều kiện kết hôn và thuộc một trong 04 trường hợp nêu trên, hiện chưa ly hôn hoặc không có sự kiện một bên chết/bị Tòa án tuyên bố là đã chết thì UBND cấp xã có thẩm quyền xác nhận tình trạng hôn nhân cho người có yêu cầu là “Hiện đang có vợ/chồng là...”.
( Nguồn: Bộ tư pháp)
