ĐỀ XUẤT MỚI VỀ CHẾ ĐỘ NGHỈ THAI SẢN: TĂNG THỜI GIAN NGHỈ THAI SẢN KHI SINH CON THỨ HAI, ĐƯỢC ƯU TIÊN MUA NHÀ Ở XÃ HỘI

Dự án Luật Dân số, được Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan trình bày trước Quốc hội vào ngày 23/10, đại diện cho một sự chuyển dịch lập pháp căn bản, thay thế Pháp lệnh Dân số (2003). Luật mới được thiết kế để cung cấp một khung pháp lý toàn diện nhằm giải quyết những thách thức dân số cấp bách tại Việt Nam, bao gồm: mức sinh giảm dưới mức thay thế, mất cân bằng giới tính khi sinh, và tốc độ già hóa dân số nhanh chóng.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan trình bày tờ trình về dự thảo Luật Dân số (Nguồn: Internet)

Pháp chế hóa chiến lược duy trì mức sinh thay thế

Dự thảo Luật Dân số can thiệp trực tiếp vào quy chế lao động và chính sách an sinh xã hội để khuyến khích sinh con thứ hai, tạo ra một cơ chế ưu đãi mang tính pháp lý:

Chế độ Nghỉ thai sản và trách nhiệm gia đình: Quy định tăng thời gian nghỉ thai sản thêm 1 tháng cho phụ nữ khi sinh con thứ hai và tăng thêm 5 ngày làm việc cho nam giới khi vợ sinh con là sự bổ sung pháp lý quan trọng vào Bộ luật Lao động. Điều này không chỉ thể hiện sự ghi nhận của Nhà nước đối với lao động tái sản xuất mà còn thúc đẩy bình đẳng giới bằng cách pháp lý hóa trách nhiệm của người cha trong việc chăm sóc con cái sơ sinh.

Can thiệp kinh tế và an cư: Luật quy định về hỗ trợ tài chính và ưu tiên nhà ở xã hội (cho phụ nữ sinh đủ hai con hoặc nam giới có hai con trong trường hợp đặc biệt). Đây là một chính sách can thiệp kinh tế vĩ mô nhằm giảm thiểu gánh nặng tài chính và áp lực nhà ở – những nguyên nhân chính khiến người dân trì hoãn hoặc từ bỏ việc sinh con. Việc giao cho Chính phủ quy định mức hỗ trợ tài chính tối thiểu đảm bảo tính khả thi và thống nhất trong việc triển khai chính sách này trên toàn quốc.

Thiết lập cơ chế pháp lý nâng cao chất lượng dân số

Để cải thiện chất lượng nguồn nhân lực, dự thảo luật tập trung vào việc thể chế hóa dịch vụ y tế dự phòng và đảm bảo nguồn lực tài chính công cho các dịch vụ này

Miễn phí dịch vụ y tế thiết yếu: Quy định về việc Ngân sách Nhà nước bảo đảm chi phí cho các hoạt động tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn và các biện pháp sàng lọc, chẩn đoán, dự phòng, điều trị bệnh, tật bẩm sinh trước sinh và sơ sinh là một điểm đột phá. Bằng cách này, Luật Dân số biến các dịch vụ y tế dự phòng quan trọng này thành quyền lợi cơ bản được Nhà nước tài trợ, tăng cường khả năng tiếp cận và đảm bảo tính đồng bộ, khoa học trong việc phát hiện và can thiệp sớm các rủi ro sức khỏe di truyền và bẩm sinh.

Cân bằng giới tính - Sự kết hợp giữa chế tài y tế và văn hóa cộng đồng

Đối với vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh, dự thảo luật sử dụng một cách tiếp cận pháp lý đa chiều

Chế tài đình chỉ hành nghề: Luật quy định đình chỉ hành nghề đối với người hành nghề y có hành vi công bố, thông báo, tiết lộ thông tin về giới tính thai nhi. Đây là một biện pháp trừng phạt pháp lý nghiêm khắc nhằm răn đe các hành vi y tế phi đạo đức và bất hợp pháp liên quan đến lựa chọn giới tính. Tuy nhiên, Luật vẫn đảm bảo tính khoa học khi cho phép xác định giới tính trong trường hợp phục vụ chẩn đoán và điều trị bệnh di truyền.

Pháp lý hóa đổi mới văn hóa: Việc khuyến khích lồng ghép nội dung không trọng nam hơn nữ vào hương ước, quy ước của cộng đồng là một cách tiếp cận pháp lý mềm, nhằm sử dụng các chuẩn mực xã hội và tập quán để thúc đẩy bình đẳng giới và thay đổi nhận thức từ cấp độ cơ sở.

Xây dựng khung pháp lý thích ứng với già hóa dân số

Để đối phó với tốc độ già hóa dân số nhanh chóng, Luật Dân số tập trung vào việc phát triển hệ thống chăm sóc và bảo vệ người cao tuổi

Thể chế hóa dịch vụ chăm sóc: Luật quy định rõ về các hình thức hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi (tự chăm sóc, dịch vụ tại nhà, cộng đồng), qua đó xác lập trách nhiệm pháp lý của xã hội đối với người cao tuổi, vượt ra khỏi khuôn khổ chăm sóc gia đình truyền thống.

Phát triển nguồn nhân lực chuyên môn: Dự thảo đưa ra các chính sách can thiệp vào giáo dục và y tế, như lồng ghép đào tạo chuyên ngành lão khoa và cấp học bổng/trợ cấp học phí, nhằm đảm bảo nguồn nhân lực có chuyên môn sâu trong lĩnh vực này.

Bảo vệ quyền lợi và an toàn: Việc thiết lập tổng đài hỗ trợ quốc gia để tiếp nhận, xử lý thông tin, tố giác hành vi xâm phạm người cao tuổi là một cơ chế pháp lý - hành chính nhằm đảm bảo an toàn và quyền lợi hợp pháp của người cao tuổi một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Tóm lại, dự thảo Luật Dân số là một văn bản pháp lý cấp thiết, được xây dựng dựa trên kinh nghiệm quốc tế và tình hình thực tiễn Việt Nam, nhằm thể chế hóa toàn diện các chủ trương, đường lối của Đảng và khắc phục sự bất cập, thiếu đồng bộ của Pháp lệnh Dân số cũ, tạo ra một hành lang pháp lý vững chắc cho công tác dân số và phát triển trong giai đoạn mới.