Trong thời gian gần đây, dư luận liên tục chứng kiến những vụ án cố ý gây thương tích, thậm chí là giết người với mức độ manh động và tàn nhẫn, mà điều gây sốc nhất chính là thủ phạm lại là những người chưa đủ 18 tuổi. Hiện tượng tội phạm ngày càng trẻ hóa không chỉ tạo nên nỗi lo ngại sâu sắc trong cộng đồng mà còn đặt ra hàng loạt câu hỏi về nguyên nhân, trách nhiệm và những giải pháp cấp thiết cần thực hiện để ngăn chặn tình trạng này. Đây không còn là những vụ việc mang tính cá biệt mà đã trở thành một xu hướng đáng báo động, phản ánh những vấn đề sâu xa của xã hội trong bối cảnh biến đổi nhanh về kinh tế, công nghệ, giá trị sống và môi trường giáo dục.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Nhìn từ thực tế các vụ án được báo chí đưa tin, có thể thấy mức độ bạo lực trong nhóm người chưa thành niên ngày càng có xu hướng gia tăng cả về tính chất lẫn hậu quả. Ví dụ mới đây, ngày 5/11/2025, tại phường Yên Bái, tỉnh Lào Cai, hai học sinh lớp 8 của trường THCS Quang Trung xảy ra xô xát, trong đó một em đã dùng dao đâm bạn rồi đẩy nạn nhân xuống hồ nước. Em thực hiện hành vi khi mới 13 tuổi 6 tháng, và hành vi được cơ quan điều tra nhận định có dấu hiệu của tội “giết người”. Trước đó, tại tỉnh Đắk Lắk, số liệu từ Trại tạm giam số 1 Công an tỉnh cho thấy từ đầu năm đến thời điểm báo cáo, có 25 trẻ vị thành niên bị tạm giữ, trong đó 23 em phạm tội giết người. Thêm vào đó, tại tỉnh Lai Châu ngày 28/6/2025 xảy ra vụ án giết người do thanh niên chưa đủ 18 tuổi thực hiện, hiện đang trong quá trình điều tra thực nghiệm. Những vụ việc này là minh chứng rõ ràng cho thấy tội phạm ở lứa tuổi vị thành niên đang tham gia vào các hành vi rất nghiêm trọng, vượt qua mức “đánh nhau trẻ con” mà từng được xem là đặc thù.
Việc tội phạm trẻ hóa có nhiều nguyên nhân, trong đó trước tiên phải kể đến sự tác động mạnh mẽ từ môi trường gia đình – nền tảng quan trọng nhất trong quá trình hình thành nhân cách của một đứa trẻ. Không ít gia đình thiếu sự quan tâm đúng mức đến con em mình; cha mẹ quá bận rộn hoặc mải mê với cuộc sống cá nhân mà bỏ quên vai trò giáo dục, định hướng và chia sẻ cùng con. Ở chiều ngược lại, sự nuông chiều quá mức cũng là một lý do khiến trẻ trở nên ích kỷ, thiếu khả năng tự kiểm soát cảm xúc, không biết cách xử lý mâu thuẫn một cách văn minh, dẫn đến việc lựa chọn bạo lực như một giải pháp. Những đứa trẻ lớn lên trong môi trường gia đình thường xuyên xảy ra mâu thuẫn, bạo lực, ly hôn, thiếu tình yêu thương và sự dạy dỗ sẽ dễ mang tâm lý bất ổn, tiêu cực, trở nên hung hăng hoặc dễ bị lôi kéo vào các tệ nạn.
Bên cạnh đó, môi trường nhà trường cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sự hình thành hành vi của trẻ. Dù nhà trường là nơi giáo dục kiến thức và rèn luyện đạo đức, nhưng thực tế cho thấy vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác quản lý, đặc biệt là trong việc phát hiện sớm và xử lý kịp thời những dấu hiệu lệch lạc của học sinh. Tình trạng bạo lực học đường, bắt nạt, cô lập bạn bè vẫn tồn tại. Trong vụ học sinh lớp 8 ở Lào Cai nói trên, có thông tin cho biết em bị bạn cùng lớp thường xuyên trêu đùa và xúc phạm bố mẹ – mâu thuẫn vốn được giáo viên và phụ huynh biết nhưng chưa được xử lý triệt để trước khi chuyển thành xung đột nghiêm trọng. Một số học sinh khi bị áp lực thành tích, thiếu sự thấu hiểu từ thầy cô, gặp khó khăn trong học tập hoặc va chạm với bạn bè nhưng không được tư vấn tâm lý, lâu dần dễ nảy sinh sự ức chế, tạo tâm lý phản kháng hoặc có những hành vi bột phát tiêu cực. Trong khi đó, giáo dục đạo đức, kỹ năng sống tại nhiều trường học vẫn còn mang tính hình thức, khô cứng, thiếu thực tế, chưa đáp ứng được nhu cầu của thế hệ trẻ trong giai đoạn xã hội biến động mạnh như hiện nay.
Yếu tố xã hội cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong bối cảnh tội phạm trẻ hóa. Sự phát triển mạnh mẽ của internet, mạng xã hội, game online, các nền tảng video ngắn như TikTok, YouTube, Facebook đem lại nhiều thông tin đa chiều nhưng cũng mở ra môi trường chứa đầy nội dung độc hại. Trẻ em, nếu không được trang bị kỹ năng chọn lọc thông tin và chưa có sự giám sát của người lớn, rất dễ bị ảnh hưởng bởi những nội dung cổ xúy bạo lực, lối sống lệch chuẩn, thích thể hiện cái tôi bằng hành vi tiêu cực. Những clip đánh nhau, thách thức, “gọi hội”, “dằn mặt”, “anh chị xã hội”, “giang hồ mạng” khoe dao kiếm, khoe hành vi côn đồ tràn lan trên mạng, khiến nhiều trẻ cho rằng đó là “ngầu”, là “bản lĩnh”, là “cách khẳng định vị trí”. Không ít thanh thiếu niên bị cuốn vào tâm lý “sống ảo”, muốn thu hút sự chú ý, được tung hô, dẫn tới thực hiện những hành vi trái pháp luật chỉ để ghi hình, đăng lên mạng lấy “view” và “like”. Đây là một trong những nguyên nhân đáng lo ngại tạo ra sự lệch lạc trong nhận thức và giá trị sống.
Ngoài ra, tác động từ môi trường xã hội còn thể hiện qua sự bùng nổ của văn hóa giải trí thiếu kiểm soát. Một phần sản phẩm phim ảnh, âm nhạc, nội dung giải trí hiện nay có xu hướng ca ngợi lối sống bạo lực, nổi loạn, sống “bất cần đời”. Những hình tượng nhân vật phản diện nhưng được xây dựng đầy cá tính, được yêu thích, thần tượng hóa khiến trẻ dễ bị nhầm lẫn giữa đúng và sai, giữa mạnh mẽ và hung hăng. Khi thiếu định hướng, trẻ sẽ dễ xem hành vi bạo lực là biểu hiện của bản lĩnh, dám nghĩ dám làm. Sự tác động tâm lý này nếu kéo dài mà không được uốn nắn sẽ dẫn đến những lệch chuẩn hành vi, góp phần làm gia tăng tình trạng phạm tội ở lứa tuổi vị thành niên.
Ngoài những nguyên nhân trên, cũng cần nhìn nhận sự hạn chế trong việc giáo dục pháp luật và kỹ năng kiểm soát cảm xúc cho giới trẻ. Trong khi xã hội thay đổi nhanh thì giáo dục pháp luật trong gia đình và nhà trường vẫn chưa theo kịp. Nhiều trẻ không ý thức đầy đủ về hậu quả pháp lý của hành vi bạo lực. Không biết được rằng dù chưa đủ tuổi hình sự vẫn có thể bị xử lý bằng biện pháp khác như giáo dục tại trường giáo dưỡng. Điều này cho thấy sự thiếu vắng của giáo dục pháp luật và kỹ năng ứng xử trong đời sống thực tế.
Từ góc độ pháp lý, việc xử lý người chưa thành niên phạm tội phải đảm bảo tính răn đe nhưng cũng cần tính nhân văn, hướng đến mục tiêu giáo dục, cải tạo. Tuy nhiên, nếu việc xử lý quá nhẹ, thiếu nghiêm minh, không đủ sức răn đe thì vô tình lại tạo tâm lý coi thường pháp luật ở một bộ phận giới trẻ. Do đó, cần có sự cân bằng hợp lý để vừa ngăn chặn, phòng ngừa, vừa tạo cơ hội cho các em sửa sai và tái hòa nhập cộng đồng. Bên cạnh việc hoàn thiện khung pháp lý, cần tăng cường các biện pháp hỗ trợ tâm lý, giáo dục phục hồi nhân cách, giúp trẻ thay đổi nhận thức để không tái phạm.
Giải pháp ngăn ngừa tội phạm trẻ hóa phải bắt đầu từ gia đình, nơi giữ vai trò then chốt trong việc hình thành nhân cách con người. Cha mẹ cần dành thời gian lắng nghe, chia sẻ, đồng hành cùng con trong quá trình trưởng thành, dạy con nhận biết đúng – sai, cách xử lý mâu thuẫn, cách kiểm soát cảm xúc và xây dựng các giá trị sống tích cực. Phụ huynh không nên áp đặt hoặc bỏ mặc, mà phải trở thành người bạn, người hướng dẫn, tạo môi trường để con được bộc lộ tâm tư và được hỗ trợ kịp thời. Giáo dục con bằng tình thương, sự quan tâm và bằng chính hành vi gương mẫu của cha mẹ sẽ giúp trẻ có định hướng giá trị đúng đắn, tránh đi vào con đường lệch lạc.
Ở góc độ nhà trường, cần đổi mới toàn diện phương pháp giáo dục đạo đức và kỹ năng sống. Nhà trường cần tạo môi trường học tập lành mạnh, công bằng, thân thiện và tôn trọng sự khác biệt của học sinh, đồng thời phải có cơ chế phát hiện sớm các hành vi lệch chuẩn để can thiệp kịp thời. Các chương trình giáo dục pháp luật, kỹ năng quản lý cảm xúc, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, phòng chống bạo lực học đường cần được triển khai thực chất thay vì hình thức. Bên cạnh đó, đội ngũ giáo viên chủ nhiệm, tư vấn tâm lý học đường cần được đào tạo bài bản để có khả năng hỗ trợ học sinh khi gặp vấn đề. Việc tăng cường kết nối giữa gia đình – nhà trường – xã hội trong giáo dục trẻ là hết sức quan trọng bởi không một môi trường đơn lẻ nào có thể đảm đương được việc này.
Về phía xã hội và các cơ quan chức năng, cần kiểm soát chặt chẽ hơn môi trường trên không gian mạng, đặc biệt là những nội dung độc hại ảnh hưởng đến trẻ vị thành niên. Cần có những biện pháp mạnh tay với các kênh, nội dung cổ vũ bạo lực, lối sống lệch chuẩn, giang hồ mạng, kích động trẻ thực hiện hành vi nguy hiểm. Đồng thời, cần đẩy mạnh hoạt động truyền thông giáo dục cộng đồng, cung cấp các chương trình hỗ trợ tâm lý miễn phí hoặc dễ tiếp cận cho thanh thiếu niên, giúp các em được hướng dẫn và giải tỏa tâm lý đúng cách. Xã hội cũng cần tạo ra nhiều sân chơi lành mạnh, hoạt động ngoại khóa, hoạt động tình nguyện để trẻ có môi trường tích cực, được giao lưu, học hỏi, rèn luyện kỹ năng, thay vì bị cuốn vào thế giới ảo và những cám dỗ tiêu cực.
Một giải pháp quan trọng khác chính là tăng cường vai trò của pháp luật và đảm bảo tính thực thi công bằng, nghiêm minh. Khi trẻ nhận thức rõ rằng mọi hành vi bạo lực đều bị xử lý, dù ở độ tuổi nào, sẽ góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật. Song song đó, cần đầu tư hệ thống giáo dưỡng, tư vấn và phục hồi cho trẻ phạm tội, giúp các em được giáo dục, rèn luyện trong môi trường phù hợp, tránh việc nhốt chung với phạm nhân trưởng thành khiến tình trạng tội phạm hóa ngày càng nghiêm trọng hơn.
Tóm lại, tội phạm trẻ hóa là vấn đề mang tính xã hội toàn diện, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ gia đình, nhà trường, pháp luật, truyền thông và toàn xã hội. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là tổng hợp của nhiều yếu tố, từ môi trường giáo dục gia đình, nhà trường, tác động của mạng xã hội, mặt trái của văn hóa giải trí đến sự thiếu hụt trong giáo dục pháp luật và kỹ năng sống. Nếu không có biện pháp ngăn chặn kịp thời, tình trạng này sẽ không chỉ đe dọa sự an toàn xã hội mà còn ảnh hưởng đến tương lai của cả một thế hệ. Giải pháp tối ưu không chỉ dừng lại ở việc xử lý khi sự việc xảy ra mà quan trọng hơn là công tác phòng ngừa từ gốc rễ, định hướng lại giá trị sống, trang bị kỹ năng và tạo môi trường lành mạnh để thanh thiếu niên phát triển một cách toàn diện. Khi gia đình làm tốt vai trò nuôi dưỡng và đồng hành, nhà trường đảm nhiệm tốt chức năng giáo dục, pháp luật được thực thi nghiêm minh và xã hội cung cấp môi trường tích cực, trẻ em sẽ có cơ hội hình thành nhân cách tốt, biết yêu thương, biết tôn trọng pháp luật, biết sống có trách nhiệm. Đó mới chính là nền tảng vững chắc để xây dựng một thế hệ tương lai biết sống nhân văn, biết tôn trọng người khác, biết tôn trọng pháp luật, biết sống có trách nhiệm. Đồng thời sẽ giảm thiểu hành vi lệch chuẩn và hướng đến một xã hội an toàn, văn minh, ổn định và phát triển bền vững.
Nếu còn bất kỳ vướng mắc nào liên quan, hãy liên hệ với Luật sư và Chuyên viên pháp lý của chúng tôi để được hỗ trợ kịp thời và hiệu quả.
Liên hệ ngay để được Luật sư, Chuyên viên pháp lý hỗ trợ kịp thời:
- CÔNG TY LUẬT TNHH SAO VIỆT -
"Sự bảo hộ hoàn hảo trong mọi quan hệ pháp luật"
Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6243
Địa chỉ tư vấn trực tiếp: Số 525B Lạc Long Quân, P. Xuân La, Q. Tây Hồ, Hà Nội
Gửi thư tư vấn hoặc yêu cầu dịch vụ qua Email: congtyluatsaoviet@gmail.com
