"Phát biểu tại phiên họp Quốc hội chiều 30/10, Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân (đoàn TP.HCM) nhấn mạnh hai thách thức lớn mà Việt Nam đang đối mặt: (1) nguy cơ mất cân đối quỹ hưu trí trong tương lai, và (2) yêu cầu duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế 10%/năm trong 20 năm tới". Theo ông, việc tăng tuổi nghỉ hưu lên 65 là giải pháp chiến lược nhằm bảo đảm nguồn nhân lực, ổn định quỹ bảo hiểm xã hội và thúc đẩy phát triển bền vững.
Trong bối cảnh dân số Việt Nam đang già hóa nhanh, tỉ lệ người trong độ tuổi lao động giảm dần trong khi số người về hưu tăng mạnh, chính sách điều chỉnh tuổi nghỉ hưu trở thành vấn đề cấp thiết. Thực tế cho thấy, nhiều quốc gia phát triển như Hàn Quốc hay Trung Quốc đã và đang đối mặt với tình trạng vỡ quỹ hưu trí do mất cân đối giữa số người đóng bảo hiểm và số người hưởng lương hưu. Bài học này là lời cảnh tỉnh cho Việt Nam khi lực lượng lao động được dự báo đạt đỉnh vào năm 2025 và bắt đầu suy giảm sau đó.
Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân phát biểu tại phiên toàn thể chiều 30/10 (Ảnh: QH).
Cơ sở pháp lý của việc tăng tuổi nghỉ hưu
Chính sách tuổi nghỉ hưu hiện nay được quy định tại Bộ luật Lao động năm 2019 và Nghị định số 135/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về tuổi nghỉ hưu trong điều kiện lao động bình thường và các trường hợp đặc biệt. Điều 169 Bộ luật Lao động 2019 quy định: “Tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường là đủ 60 tuổi 03 tháng đối với nam và đủ 55 tuổi 04 tháng đối với nữ vào năm 2021. Sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm 03 tháng đối với nam và 04 tháng đối với nữ cho đến khi đạt 62 tuổi với nam (vào năm 2028) và 60 tuổi với nữ (vào năm 2035).”
Như vậy, việc nâng dần tuổi nghỉ hưu đã được pháp luật ghi nhận và đang trong lộ trình thực hiện. Tuy nhiên, đề xuất của GS Nguyễn Thiện Nhân cho rằng cần tiếp tục nâng lên 65 tuổi thể hiện tầm nhìn chiến lược dài hạn, hướng tới việc điều chỉnh khung pháp lý khi điều kiện kinh tế – xã hội thay đổi.
Bên cạnh đó, chính sách này cần được xem xét trong mối quan hệ với Luật Bảo hiểm xã hội 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2024) – đặc biệt các quy định về quỹ hưu trí, tỷ lệ đóng – hưởng và cân đối tài chính. Nếu tuổi nghỉ hưu tăng, thời gian người lao động đóng bảo hiểm kéo dài hơn, góp phần giảm áp lực chi trả và tăng tính bền vững của quỹ.
Lợi ích pháp lý – kinh tế – xã hội khi tăng tuổi nghỉ hưu
Theo tính toán của GS Nguyễn Thiện Nhân, việc nâng tuổi nghỉ hưu lên 65 sẽ giúp Việt Nam tăng thêm hơn 5 triệu lao động mỗi năm, tương đương dân số của một quốc gia phát triển như Phần Lan hay Na Uy. Đây là con số mang ý nghĩa đặc biệt đối với việc bảo đảm nguồn lực lao động và duy trì tăng trưởng kinh tế.
Thứ nhất, về pháp lý, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu phù hợp với nguyên tắc linh hoạt được ghi nhận trong Bộ luật Lao động. Nhà nước có quyền điều chỉnh khi có sự thay đổi về tuổi thọ, sức khỏe dân cư và nhu cầu phát triển kinh tế. Điều này bảo đảm tính thích ứng của pháp luật lao động trước biến động dân số.
Thứ hai, về kinh tế, kéo dài thời gian làm việc giúp tăng nguồn cung lao động, nhất là trong bối cảnh lực lượng trẻ suy giảm. Đây là điều kiện cần để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 10%/năm mà Việt Nam hướng tới. Ngoài ra, người lao động tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội lâu hơn, giảm gánh nặng chi trả cho ngân sách và giúp quỹ hưu trí cân đối bền vững hơn.
Thứ ba, về xã hội, chính sách này góp phần tận dụng kinh nghiệm, tri thức của lực lượng lao động lớn tuổi, đặc biệt là đội ngũ chuyên gia, cán bộ có trình độ cao. Việc kéo dài thời gian làm việc hợp lý sẽ giúp hạn chế tình trạng lãng phí nguồn nhân lực và thúc đẩy sự chuyển giao tri thức giữa các thế hệ.
Những thách thức và yêu cầu hoàn thiện pháp luật
Tuy vậy, việc tăng tuổi nghỉ hưu cũng đặt ra một số vấn đề pháp lý và xã hội cần được cân nhắc kỹ lưỡng:
Thứ nhất, sự chênh lệch về điều kiện lao động giữa các ngành nghề. Những người làm việc trong môi trường nặng nhọc, độc hại, hoặc lao động nữ sẽ chịu ảnh hưởng nhiều hơn nếu tuổi nghỉ hưu kéo dài. Pháp luật cần quy định ngoại lệ hợp lý để bảo vệ nhóm yếu thế.
Thứ hai, nguy cơ thất nghiệp ở người trẻ. Khi người lớn tuổi làm việc lâu hơn, cơ hội việc làm của thế hệ trẻ có thể bị thu hẹp. Do đó, Nhà nước cần có chính sách đào tạo lại, chuyển đổi nghề nghiệp để bảo đảm cơ cấu lao động hợp lý.
Thứ ba, tác động đến năng suất và chất lượng lao động. Việc kéo dài tuổi làm việc đòi hỏi song hành với chính sách chăm sóc sức khỏe, bảo hộ lao động, môi trường làm việc an toàn để người lao động có thể duy trì hiệu quả đến tuổi 65.
Thứ tư, điều chỉnh đồng bộ hệ thống bảo hiểm xã hội. Khi tuổi nghỉ hưu tăng, cần rà soát lại các quy định về thời gian đóng, mức hưởng, điều kiện nghỉ hưu sớm, tránh chồng chéo và bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người lao động.
Kiến nghị hoàn thiện chính sách
Từ góc độ pháp lý, có thể rút ra một số kiến nghị sau:
Xây dựng đề án cải cách toàn diện hệ thống bảo hiểm xã hội trước năm 2030, như GS Nguyễn Thiện Nhân đề xuất, nhằm điều chỉnh phù hợp với thực tế già hóa dân số và xu hướng lao động mới.
Ban hành lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu lên 65 cho cả nam và nữ, nhưng có tính linh hoạt theo nhóm nghề, vùng miền và sức khỏe.
Tăng cường chính sách hỗ trợ người lao động lớn tuổi: khám sức khỏe định kỳ, đào tạo kỹ năng công nghệ, tạo điều kiện làm việc linh hoạt.
Khuyến khích sinh con và ổn định dân số thông qua chính sách an sinh, thuế và phúc lợi xã hội, nhằm duy trì quy mô dân số trong độ tuổi lao động.
Đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, giúp tăng năng suất lao động, giảm phụ thuộc vào số lượng lao động đơn thuần.
Chính sách tăng tuổi nghỉ hưu không chỉ là vấn đề nhân sự, mà là quyết sách pháp lý – kinh tế mang tầm chiến lược quốc gia. Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn dân số già, việc chủ động điều chỉnh tuổi nghỉ hưu lên 65 là bước đi cần thiết để bảo đảm an sinh xã hội, cân đối quỹ hưu trí và duy trì tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, để chính sách này phát huy hiệu quả, cần có lộ trình rõ ràng, điều chỉnh linh hoạt theo từng nhóm lao động, và sự đồng bộ giữa Bộ luật Lao động, Luật Bảo hiểm xã hội cùng các chính sách dân số.
Việc nhìn nhận tuổi nghỉ hưu không chỉ là con số, mà là một công cụ pháp lý quan trọng trong quản trị nguồn nhân lực quốc gia, sẽ giúp Việt Nam chủ động thích ứng với xu thế già hóa dân số và hội nhập kinh tế toàn cầu trong những thập kỷ tới.
Nếu còn bất kỳ vướng mắc nào liên quan, hãy liên hệ với Luật sư và Chuyên viên pháp lý của chúng tôi để được hỗ trợ kịp thời và hiệu quả.
Liên hệ ngay để được Luật sư, Chuyên viên pháp lý hỗ trợ kịp thời:
- CÔNG TY LUẬT TNHH SAO VIỆT -
"Sự bảo hộ hoàn hảo trong mọi quan hệ pháp luật"
Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6243
Địa chỉ tư vấn trực tiếp: Số 525B Lạc Long Quân, P. Xuân La, Q. Tây Hồ, Hà Nội
Gửi thư tư vấn hoặc yêu cầu dịch vụ qua Email: congtyluatsaoviet@gmail.com
