“Bình đẳng” là một trong những nguyên tắc cơ bản trong giao dịch dân sự, được thể hiện bằng sự tự do trao đổi, thỏa thuận giữa các bên. Theo đó, việc giải quyết tranh chấp loại quan hệ này cũng phải dựa trên tinh thần ấy. Thế nhưng, trên thực tế khi giải quyết các giao dịch dân sự có một bên tham gia là cơ quan nhà nước, liệu rằng sự “bình đẳng” có được tôn trọng không?
Hình ảnh mang tính minh họa. Nguồn: Internet
Năm 1966, khi đất nước chiến tranh, ngôi nhà 28 Phố Quang Trung, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội (thuộc quyền sở hữu của ông Trần Khắc Viên và vợ là bà Lý Thị Sinh) là một trong những ngôi nhà được Chính quyền thông báo nằm trong khu vực Thành phố quyết định sẽ xây dựng công trình chỉ đạo phòng không chiến đấu (Ngôi nhà này ông bà Viên đã cho Bệnh viện C thuê từ năm 1959, còn ông bà tự đi thuê chỗ khác để ở). Trước yêu cầu khẩn cấp của TP. Hà Nội và vì lợi ích dân tộc, ông bà đã phải chấp nhận cho TP thuê toàn bộ ngôi nhà của mình để phục vụ công tác phòng không. Sau khi thuê nhà 28 Quang Trung, TP đã không sử dụng vào mục đích quốc phòng như thông báo mà lại cho một số cơ quan vào làm việc tạm thời trong thời chiến, sau đó sắp xếp cho một số hộ gia đình đến ở.
Từ năm 1976, ông bà Viên đã nhiều lần nộp đơn đề nghị UBND – TP. Hà Nội trả lại nhà 28 Quang Trung cho gia đình vì chiến tranh đã chấm dứt, nhưng không có kết quả.
Đến ngày 29/5/1982, UBND – TP. Hà Nội ra quyết định số 2015/QĐ-UB chuyển đổi ngôi nhà 28 Quang Trung bằng ngôi nhà 42B Trần Xuân Soạn để trả cho ông bà Viên, với lý do: nhà 28 Quang Trung vẫn nằm trong khu vực trực chiến phòng không của Thành phố. Vì lợi ích quốc gia, ông bà Viên buộc phải “ưng thuận” yêu cầu này của UBND – TP. Hà Nội. Tuy nhiên, vào thời điểm ấy, nhà 42B Trần Xuân Soạn (TXS) đang có mấy hộ thuê và không chịu di dời đi nên UBND – TP . Hà Nội đã không thể bàn giao được nhà theo Quyết định số 2015/QĐ-UB cho gia đình ông bà. Ông bà Viên tiếp tục khiếu nại. Để đảm bảo quyền diện tích tạm sinh hoạt cho gia đình ông Viên và để có thể tiếp tục thực hiện đổi nhà, UBND – TP. Hà Nội đã đẩy trách nhiệm thu hồi căn nhà 42 B TXS cho gia đình ông bằng cách: cho gia đình ông thuê lại hai căn hộ số 203 nhà M6B Trương Định và số 401 B8b Kim Liên để gia đình ông dùng chính hai căn hộ này mà tự thương lượng đổi nhà với các hộ đang thuê ở 42B TXS. Với sự “sắp đặt” này, gia đình ông Viên phải tiến hành đàm phán nhiều lần với các hộ thuê nhà 42B TXS nhưng các hộ này vẫn không chịu di chuyển. Sau đó, UBND – TP. Hà Nội lại bán nhà cho những hộ đang thuê ở 42B TXS theo Nghị định 61/CP. Để tạo ra điều kiện tương đương cho việc đổi nhà 42B TXS thì năm 2005, ông bà Viên đã phải tiến hành mua lại căn hộ ở Kim Liên theo Nghị định 61/CP để tiếp tục việc đổi nhà với các hộ ở 42B TXS. Tuy nhiên, việc đổi nhà với các hộ ở 42B TXS vẫn không được.Quyết định số 2015/QĐ-UB không có khả năng thực hiện. Gia đình ông lại tiếp tục viết đơn gửi UBND – TP. Hà Nội, các cơ quan chức năng yêu cầu hủy bỏ thỏa thuận đổi nhà này trước đây.
Nhận thấy rõ vi phạm của mình, nhằm khắc phục sai phạm trong suốt 25 năm, ngày 13/7/2007, UBND – TP. Hà Nội đã đồng ý hủy bỏ thỏa thuận đổi nhà bằng việc ra Quyết định số 2879/QĐ-UBND và ngày 14/2/2008, UBND – TP. Hà Nội ra tiếp Quyết định số 642/QĐ-UBND về việc điều chỉnh, bổ sung Quyết định 2879/QĐ-UBND. Nội dung cơ bản của hai quyết định này là thu hồi Quyết định số 2015/QĐ-UB ngày 29/5/1982. Bên cạnh đó, Nhà nước công nhận ngôi nhà 28 Quang Trung vẫn thuộc sở hữu của ông bà Viên; chuyển các hộ đang thuê ở tại nhà 28 Quang Trung đến các diện tích nhà đất khác tương đương và phù hợp với chính sách nhà ở.
Nhưng, đến nay, gia đình ông Viên vẫn chưa được nhận lại ngôi nhà của mình bởi hai hộ đang ở tại 28 Quang Trung vẫn không chịu thi hành các Quyết định trên của UBND – TP. Hà Nội và liên tục khiếu nại.
Trên thực tế, sau khi thụ lý giải quyết khiếu nại vụ việc của các hộ gia đình đang ở tại nhà 28 Quang Trung , Bộ Xây dựng đã áp dụng cơ chế xử lý như đối với một quan hệ hành chính, cho rằng phải tiếp tục thực hiện Quyết định 2015/QĐ-UB theo các phương án mà Bộ xây dựng đưa ra khi mà đối tượng của hợp đồng đổi nhà đã không còn (ngôi nhà 42B không còn thuộc quyền sở hữu hoàn toàn của Nhà nước), khi mà các bên đều chưa hề tiến hành bàn giao nhà cho nhau, và đặc biệt, khi mà các bên trong hợp đồng đều không muốn tiếp tục thực hiện nữa. Việc sử dụng mệnh lệnh hành chính, thực hiện “ quyền lực công” nhằm can thiệp vào các thỏa thuận dân sự “ép buộc” các bên tiếp tục thực hiện phải chăng là đã trái với bản chất và nguyên tắc tối thượng của giao dịch dân sự, chưa kể tới việc thụ lý vụ việc sai thẩm quyền của Bộ xây dựng? Với cách giải quyết này, liệu có hay không sự “bình đẳng” trong các giao dịch dân sự khi một bên tham gia là “chủ thể đặc biệt – cơ quan nhà nước” (!?)
Thiết nghĩ, việc UBND – TP. Hà Nội đã nghiêm túc khắc phục những sai phạm trong quá khứ khi trả lại ngôi nhà tại số 28 Quang Trung là việc làm đúng pháp luật, đúng chính sách, thực thi, phù hợp với đạo lý, đảm bảo được quyền và lợi ích chính đáng cho tất cả các bên. Các cơ quan chức năng cần có thái độ nghiêm túc khi giải quyết vụ việc trên để không tiếp tục sai phạm với dân, nhất là đối với những gia đình có công với cách mạng như gia đình ông Viên.
Trao đổi với PV về vụ việc trên, Luật sư Nguyễn Quang Anh thuộc VPLS Sao Việt – Đoàn luật sư TP. Hà Nội cho biết: Bản chất các Quyết định 2879/QĐ-UBND và Quyết định 642/QĐ-UBND của UBND – TP. Hà Nội là xử lý hai giao dịch dân sự: Giao dịch dân sự thứ nhất – hủy bỏ hợp đồng đổi nhà giữa UBND – TP.Hà Nội và gia đình ông Viên; Giao dịch dân sự thứ hai – hủy hợp đồng cho thuê nhà giữa UBND – TP.Hà Nội với hai hộ gia đình đang thuê nhà tại 28 Quang Trung, đồng thời đưa ra những giải pháp về nhà ở để khắc phục hậu quả pháp lý của việc hủy bỏ hợp đồng cho thuê nhà giữ UBND – TP.Hà Nội với hai hộ nói trên. Do đó, quan hệ này không thuộc đối tượng điều chỉnh của Luật khiếu nại tố cáo. Và, đây là hai giao dịch pháp luật dân sự độc lập! Bởi vậy, hai hộ gia đình đang ở tại nhà 28 Quang Trung chỉ có quyền khởi kiện UBND – TP. Hà Nội ra tòa dân sự - TAND TP.Hà Nội về việc tranh chấp hợp đồng cho thuê nhà giữa UBND TP.Hà Nội với hai hộ đó chứ không có quyền can thiệp vào việc hủy bỏ giao dịch dân sự đổi nhà giữa UBND – TP.Hà Nội với gia đình ông bà Viên. Bộ Xây dựng tiếp nhận giải quyết đơn thư khiếu nại của các hộ đang ở tại 28 Quang Trung trong trường hợp này là không đúng về thẩm quyền.
Nhà báo & Công luận
