Nghị định số 70/2025/NĐ-CP (có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/6/2025) được ban hành nhằm sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP về hóa đơn, chứng từ, với trọng tâm là mở rộng đối tượng bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) khởi tạo từ máy tính tiền đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Cụ thể, các đối tượng có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm, hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng, sẽ phải thực hiện chuyển đổi từ hình thức nộp thuế theo phương pháp khoán sang phương pháp kê khai và sử dụng HĐĐT có kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Việc này đồng nghĩa với việc chấm dứt hình thức sử dụng hóa đơn giấy và chế độ khoán thuế cố định đã áp dụng lâu nay. Nghị định 70/2025/NĐ-CP cũng xác định rõ nhóm ngành nghề trọng điểm thuộc diện điều chỉnh, bao gồm: bán lẻ hàng hóa (trừ ô tô, xe máy), dịch vụ ăn uống (nhà hàng, quán ăn, cà phê), khách sạn, vận tải hành khách, dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ, hoạt động giải trí, chiếu phim và các dịch vụ phục vụ cá nhân khác.
Như vậy, theo quy định mới, từ 1/6/2025, một loạt hộ kinh doanh trước đây nộp thuế khoán theo doanh thu ấn định sẽ phải đăng ký sử dụng HĐĐT từ máy tính tiền trước ngày 30/5/2025 và chuyển sang kê khai doanh thu thực tế định kỳ.
Việc ban hành Nghị định 70/2025/NĐ-CP được xem là bước tiến lớn trong hiện đại hóa quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, hướng đến tăng tính minh bạch, công bằng và mở đường cho sự chuyên nghiệp hóa khu vực kinh doanh nhỏ lẻ. Việc sớm áp dụng HĐĐT, làm quen với sổ sách kê khai sẽ giúp hộ kinh doanh dần tiệm cận mô hình doanh nghiệp, có cơ hội phát triển tốt hơn trong tương lai. Chủ trương này cũng phù hợp với định hướng cải cách thuế của Bộ Chính trị là mục tiêu đến năm 2026 sẽ xóa bỏ hình thức thuế khoán, khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp.
Tuy nhiên, việc triển khai quy định này trên thực tế đã và đang gặp phải không ít khó khăn và thách thức, cả về mặt pháp lý, năng lực kỹ thuật lẫn nhận thức xã hội. Bài viết dưới đây sẽ phân tích một cách toàn diện những vướng mắc nổi bật phát sinh trong quá trình thực hiện, là nguyên nhân ảnh hưởng đến tính khả thi trong thực thi chính sách này.
.png)
Ảnh minh họa (nguồn:Internet)
Khó khăn trong việc tổ chức thực hiện đồng bộ trên toàn quốc
Trên thực tế, mặc dù ngành thuế đã thí điểm HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền từ cuối 2022 và mở rộng trong năm 2023, nhưng kết quả cho thấy tỷ lệ tuân thủ chưa cao, chỉ khoảng 50% số cơ sở kinh doanh thuộc diện đã đăng ký sử dụng HĐĐT tính đến cuối 2024. Nhiều địa phương chưa đạt mục tiêu “phủ sóng” HĐĐT: đến cuối 2024 có 9 tỉnh, thành phố có tỷ lệ hộ kinh doanh đăng ký HĐĐT rất thấp (dưới 35%). Đáng chú ý, TP. Hồ Chí Minh – trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước – nằm trong nhóm triển khai chậm với chỉ 27,8% số hộ thuộc diện đăng ký đã đăng ký thành công (tính đến cuối 2024). Những con số này cho thấy khó khăn trong việc tổ chức thực hiện đồng bộ trên toàn quốc.
Ngay từ giai đoạn thí điểm đầu 2023, theo Báo cáo của Cục Thuế TP.HCM (năm 2024), TP.HCM chỉ có 278/5.268 hộ kinh doanh mục tiêu đăng ký thành công HĐĐT (khoảng 5%), cho thấy quy mô lớn và tính đa dạng của hộ kinh doanh ở đô thị đặc biệt gây thách thức triển khai. Bên cạnh đó, những vùng kinh tế kém phát triển (như một số tỉnh miền núi phía Bắc) còn khó khăn hơn do hạ tầng công nghệ thông tin yếu và trình độ dân trí, kỹ năng công nghệ hạn chế. Nguyên nhân được chỉ ra là do đường truyền Internet kém, ít phổ biến máy tính/smartphone ở hộ kinh doanh, cũng như việc hỗ trợ từ cơ quan thuế địa phương chưa hiệu quả. Như vậy, mức độ sẵn sàng về hạ tầng và nguồn nhân lực khác nhau giữa các vùng miền đang ảnh hưởng đáng kể tới tiến độ triển khai HĐĐT trên phạm vi cả nước.
Việc bắt buộc xuất HĐĐT cho từng giao dịch lẻ đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt là trong các lĩnh vực “nhạy cảm”
Nghị định 70/2025/NĐ-CP tập trung vào những loại hình kinh doanh bán lẻ, dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng – vốn có giao dịch giá trị nhỏ, diễn ra thường xuyên – cũng là những lĩnh vực trước nay quen giao dịch tiền mặt và ít xuất hóa đơn. Việc bắt buộc xuất HĐĐT cho từng giao dịch lẻ đặt ra nhiều thách thức trong các lĩnh vực này.
Dịch vụ ăn uống (nhà hàng, quán ăn, quán cà phê)
Đây là nhóm được chú ý hàng đầu vì lượng giao dịch tiền mặt rất lớn nhưng ít khi xuất hóa đơn. Nhiều hộ kinh doanh ăn uống truyền thống tính tiền thủ công hàng chục năm, nay chuyển sang máy tính tiền sẽ lúng túng rõ rệt. Tại TP.HCM, theo Báo Tuổi Trẻ (2025), có trường hợp chủ quán ăn vẫn tính tiền bằng tay và chưa được cán bộ thuế hướng dẫn cụ thể về Nghị định 70/2025/NĐ-CP; người này dự định mua máy tính tiền, máy in nhưng “mua máy ở đâu, loại nào và cách sử dụng ra sao để kết nối với ngành thuế cũng là cả một vấn đề”, cho thấy sự bỡ ngỡ ban đầu. Nhiều chủ quán nhỏ lớn tuổi, ít am hiểu công nghệ thậm chí hoàn toàn không hiểu gì khi được hướng dẫn, không nắm bắt nổi quy trình mới. Ví dụ, theo Báo Thanh Niên (2025), bà Nguyễn Thị Tuyền (71 tuổi), chủ quán phở bình dân ở Q.11, TP.HCM, bán khoảng 80 tô/ngày (~3 triệu đồng doanh thu) – thuộc diện phải xuất HĐĐT cho từng giao dịch – lo ngại rằng do trình độ hạn chế, bà tính nhẩm thì nhanh nhưng không thể thao tác trên máy tính tiền. Thực tế cho thấy nhiều quán phở, quán ăn nhỏ do người lớn tuổi kinh doanh sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc sử dụng thiết bị công nghệ và thay đổi quy trình bán hàng hàng ngày. Chẳng hạn, trường hợp quán phở vỉa hè của bà Tuyền: nếu buộc phải bỏ ra vài triệu đồng mua máy và phần mềm, hoặc thuê người bấm hóa đơn, thì hai chị em chắc chắn sẽ nghỉ bán vì thu nhập không đủ trang trải.
Như vậy, gánh nặng chi phí và hạn chế kỹ năng đang khiến nhiều tiểu thương chợ truyền thống loay hoay trước yêu cầu chuyển sang HĐĐT.
Bán lẻ truyền thống tại chợ, cửa hàng tạp hóa, siêu thị mini
Đây là nhóm chiếm tỷ trọng lớn trong hộ kinh doanh. Tại các chợ truyền thống, người bán đa phần lớn tuổi, trình độ công nghệ hạn chế, nhiều người thậm chí không biết dùng smartphone hay máy tính. Việc buộc họ sử dụng HĐĐT ngay lập tức là thách thức lớn; một số tiểu thương cao tuổi tuyên bố nếu bắt buộc phải đầu tư máy móc và học kỹ thuật số thì sẽ nghỉ bán. Thêm vào đó, chi phí đầu tư ban đầu (mua máy tính tiền, máy in) cũng khiến các hộ bán lẻ nhỏ e ngại. Một số sạp hàng nhỏ chưa đủ dư dả để sắm thiết bị hoặc thuê người hỗ trợ, nhất là trong bối cảnh kinh doanh khó khăn. Chẳng hạn, quán phở vỉa hè của bà Tuyền ở TP.HCM (đề cập ở trên): nếu buộc bỏ ra vài triệu đồng mua máy và phần mềm, hoặc thuê thêm người để vận hành hệ thống, thì việc kinh doanh sẽ không còn hiệu quả, có nguy cơ phải ngừng bán.
Nhìn chung, chi phí tuân thủ và hạn chế về kỹ năng đang tạo nên áp lực lớn, khiến nhiều tiểu thương tại chợ truyền thống e ngại trước yêu cầu chuyển sang HĐĐT.
Dịch vụ vận tải hành khách (taxi, xe công nghệ, xe khách...)
So với lĩnh vực ăn uống hay bán lẻ, vận tải có thuận lợi là nhiều đơn vị đã sử dụng thiết bị tính cước điện tử (đồng hồ tính tiền, ứng dụng gọi xe) nên về mặt kỹ thuật việc tích hợp xuất HĐĐT không quá khó khăn. Tuy nhiên, thách thức nằm ở tính tuân thủ của các cá nhân hành nghề tự do. Cơ quan thuế cần làm việc với các hiệp hội vận tải, hãng taxi, hợp tác xã…để đảm bảo các hộ cá thể trong ngành hiểu và thực hiện đúng quy định. Nếu không, có nguy cơ một số lái xe nhỏ lẻ sẽ lách luật: họ có thể không xuất hóa đơn cho khách lẻ, nhất là khi khách không đòi hỏi, tiếp tục thói quen cũ gây thất thu thuế. Ngoài ra, quy định mới buộc người làm vận tải phải ghi chi tiết trên hóa đơn (ví dụ “cước vận chuyển từ X đến Y, xe biển số…” thay vì ghi chung chung), đòi hỏi các hộ cá thể cũng phải thay đổi quy trình nghiệp vụ.
Tóm lại, ngành vận tải tuy sẵn sàng về công nghệ hơn nhưng vẫn cần giám sát chặt để đảm bảo các hộ cá thể (tài xế độc lập) tuân thủ, tránh tình trạng cố tình né xuất hóa đơn khi khách thanh toán tiền mặt.
Các dịch vụ cá nhân khác (làm đẹp, sửa chữa nhỏ, giáo dục tư nhân, v.v.)
Đây cũng là nhóm hoạt động nhiều bằng tiền mặt, quy mô hộ gia đình. Thách thức tương tự là chủ cơ sở thường ít chú trọng sổ sách và khách hàng cũng không đòi hóa đơn. Việc trang bị thiết bị và kỹ năng xuất HĐĐT sẽ cần thời gian để các hộ này thích ứng.
Tâm lý chủ quan, ngại thay đổi và sẽ chỉ thực hiện khi bị nhắc nhở hoặc cưỡng chế của hộ kinh doanh
Tại các đô thị lớn (Hà Nội, TP.HCM...) – nơi tập trung nhiều hộ kinh doanh thuộc diện áp dụng – hiện tượng thờ ơ, chần chừ với quy định mới khá phổ biến khi hạn chót cận kề. Nhiều hộ vẫn mang tâm lý “đợi khi nào thuế xuống nhắc thì mới làm”. Ví dụ, theo VnEconomy (2025), chủ một quán bún ngan nổi tiếng ở phố Hàng Bồ (Hà Nội) thừa nhận “có biết chính sách nhưng cũng chưa làm gì cả, để khi nào bên thu thuế xuống thì tính sau”. Tương tự, một tiểu thương bán rau quả tại chợ Long Biên (Hà Nội) cho hay ông đã quen đóng thuế khoán cố định, “giờ lại phải dùng máy tính, hệ thống máy tính tiền chuyên dụng, chưa biết xoay xở như thế nào”. Những ví dụ này cho thấy công tác tuyên truyền dù đã triển khai vẫn chưa chạm tới tất cả nhóm hộ nhỏ lẻ; nhiều người còn chủ quan, ngại thay đổi và sẽ chỉ thực hiện khi bị nhắc nhở hoặc cưỡng chế.
Các thành phố trực thuộc Trung ương như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ được xem là địa bàn trọng điểm triển khai NĐ 70 do tập trung nhiều hộ kinh doanh doanh thu cao. Hiện nay, cơ quan thuế các thành phố này đã xây dựng kế hoạch chi tiết: từ việc gửi thông báo, hướng dẫn đăng ký HĐĐT qua cổng thông tin, đến việc cử cán bộ xuống từng phường, chợ hỗ trợ hộ kinh doanh cài đặt, vận hành thử hệ thống. Sự chủ động của các cục thuế địa phương là rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, như phân tích ở trên, rào cản lớn nhất là yếu tố con người – nhiều hộ kinh doanh nhỏ vẫn ngại thay đổi hoặc thiếu kỹ năng để thực hiện. Do đó, bên cạnh quyết tâm của cơ quan thuế, cần có thời gian và lộ trình hợp lý để đảm bảo quy định đi vào cuộc sống một cách hiệu quả, đồng bộ trên toàn quốc. Mức độ thành công của chính sách sẽ phụ thuộc lớn vào việc tổ chức thực hiện linh hoạt và sự đồng thuận của cộng đồng hộ kinh doanh cũng như người tiêu dùng tại từng địa phương.
(*) Bài viết có nội dung được trích dẫn từ “Báo cáo nghiên cứu chính sách về triển khai hóa đơn điện tử theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP” của Tiến sĩ, luật sư - Nguyễn Quang Anh, Công ty luật TNHH Sao Việt.
Xem toàn văn bài viết của tác giả tại đây: https://saovietlaw.com/nghien-cuu-binh-luan-phap-luat/bao-cao-nghien-cuu-chinh-sach-ve-trien-khai-hoa-don-dien-tu-theo-nghi-dinh-70-2025-nd-cp/
