Từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 chính thức có hiệu lực, đánh dấu một bước chuyển đáng chú ý trong chính sách an sinh xã hội, đặc biệt với việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Trong đó, một trong những thay đổi quan trọng là việc hạ ngưỡng thời hạn hợp đồng lao động từ 03 tháng xuống còn từ đủ 01 tháng trở lên. Quy định mới này nhằm mở rộng diện bao phủ BHXH, đảm bảo quyền lợi công bằng và đầy đủ cho người lao động. Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực, thay đổi này cũng đặt ra không ít thách thức cho cả doanh nghiệp và người lao động trong việc điều chỉnh phương thức tuyển dụng, quản lý nhân sự và tuân thủ pháp luật về BHXH. Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể những điểm mới, tác động hai chiều và các lưu ý pháp lý quan trọng liên quan đến quy định mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc theo Luật BHXH 2024.
1. Bổ sung đối tượng người lao động tham gia BHXH bắt buộc
Theo điểm a khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2014 quy định:“Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn, hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 03 tháng đến dưới 12 tháng, kể cả hợp đồng lao động được ký kết giữa người sử dụng lao động với người đại diện theo pháp luật của người dưới 15 tuổi theo quy định của pháp luật về lao động”. Điều này có nghĩa là người lao động ký hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 03 tháng trở lên thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.
Tuy nhiên, Luật BHXH 2024 đã mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc được quy định:“Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên”. Như vậy, so với Luật BHXH 2014, Luật BHXH 2024 đã hạ ngưỡng thời hạn hợp đồng lao động từ 03 tháng xuống còn từ đủ 01 tháng trở lên để xác định đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
Việc điều chỉnh thời hạn hợp đồng lao động từ 3 tháng xuống còn từ đủ 01 tháng trở lên trong Luật BHXH 2024, nhằm mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội bắt buộc, góp phần hiện thực hóa mục tiêu BHXH toàn dân. Thực tế cho thấy nhiều người lao động làm việc theo hợp đồng ngắn hạn dưới 3 tháng nhưng vẫn đối mặt với rủi ro mà không được bảo vệ an sinh. Đồng thời, quy định mới cũng giúp ngăn lỗ hổng pháp lý, ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp cố tình “lách luật” bằng cách ký hợp đồng dưới chuẩn mức để trốn đóng BHXH. Đây là bước đi phù hợp với xu hướng lao động linh hoạt hiện nay, đảm bảo quyền lợi công bằng cho mọi người lao động có thu nhập từ công việc hợp pháp.
2. Tác động đến người lao động và doanh nghiệp
2.1. Tích cực
Đối với người lao động, chính sách mới về bảo hiểm xã hội mang lại nhiều tác động tích cực. Người lao động, kể cả khi chỉ làm việc trong thời gian ngắn từ một tháng trở lên, sẽ được bảo vệ an sinh xã hội một cách toàn diện hơn thông qua việc tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Họ có cơ hội được hưởng đầy đủ các chế độ như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí và tử tuất. Việc áp dụng chính sách đồng đều cho cả lao động dài hạn và ngắn hạn còn góp phần tăng tính công bằng, xóa bỏ sự phân biệt về quyền lợi giữa các nhóm lao động.
Việc tuân thủ đúng chính sách pháp luật về lao động và nghĩa vụ bảo hiểm xã hội (BHXH) cũng mang lại nhiều lợi ích tích cực cho doanh nghiệp. Cụ thể, giúp nâng cao uy tín và hình ảnh chuyên nghiệp, tạo dựng lòng tin với nhân viên, đối tác và cơ quan quản lý. Khi quyền lợi người lao động được đảm bảo, doanh nghiệp sẽ duy trì được sự ổn định nguồn nhân lực, giảm thiểu tình trạng nghỉ việc không báo trước và gia tăng sự gắn kết lâu dài. Đồng thời, việc chấp hành đúng quy định còn giúp doanh nghiệp tránh được rủi ro pháp lý như bị thanh tra, truy thu BHXH hoặc xử phạt hành chính.
2.2. Hạn chế
Tuy nhiên, chính sách này cũng đặt ra một số hạn chế. Người lao động sẽ phải trích một phần thu nhập để đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, dẫn đến thu nhập thực nhận giảm, điều này ảnh hưởng không nhỏ đến những người có mức lương thấp. Ngoài ra, với những người chỉ làm việc tạm thời, có thể phát sinh tâm lý e ngại khi ký hợp đồng lao động chính thức, từ đó ảnh hưởng đến sự ổn định trong quan hệ lao động và hiệu quả triển khai chính sách.
Còn về phía doanh nghiệp cũng phải đối mặt với một số hạn chế như chi phí lao động có thể tăng đáng kể do phải đóng BHXH cho nhiều đối tượng mới, ảnh hưởng đến kế hoạch tài chính, đặc biệt ở các doanh nghiệp nhỏ hoặc sử dụng nhiều lao động thời vụ. Họ cũng phải điều chỉnh lại quy trình quản lý nhân sự, hợp đồng và hồ sơ BHXH cho phù hợp với yêu cầu mới. Nếu không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, doanh nghiệp có thể bị truy thu và chịu lãi chậm nộp, gây áp lực lớn lên dòng tiền và hoạt động kinh doanh.
3. Những lưu ý đối với doanh nghiệp và người lao động
3.1 Đối với doanh nghiệp
3.1.1 Trách nhiệm đóng BHXH
Căn cứ theo Điều 13 Luật BHXH 2024, doanh nghiệp bắt buộc phải:
- Ký hợp đồng lao động đầy đủ với người lao động từ 1 tháng trở lên
- Đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho người lao động thuộc diện mới mở rộng
- Cập nhật thông tin lao động với cơ quan BHXH đúng thời hạn như xuất trình, cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời thông tin, tài liệu liên quan đến việc đóng, hưởng bảo hiểm xã hội thuộc trách nhiệm của người sử dụng lao động theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
3.1.2 Rủi ro pháp lý nếu vi phạm
Một số doanh nghiệp vẫn tìm cách né tránh nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc bằng nhiều hình thức tinh vi như không ký hợp đồng lao động với người làm việc thường xuyên, thay vào đó ký hợp đồng dịch vụ, hợp đồng khoán việc nhằm làm mờ đi bản chất quan hệ lao động. Một số khác lại chia nhỏ thời gian làm việc dưới 1 tháng hoặc cố tình ký hợp đồng ngắn hạn luân phiên để tránh đưa người lao động vào diện tham gia BHXH. Theo quy định mới, các hành vi cố tình trốn đóng, chậm đóng hay khai báo sai để né tránh trách nhiệm sẽ bị xử lý nghiêm khắc. Doanh nghiệp vi phạm có thể bị xử phạt hành chính với mức tiền lớn, bị truy thu toàn bộ số tiền BHXH chưa đóng kèm theo lãi suất chậm nộp, và trong trường hợp đủ yếu tố cấu thành thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Để tránh các rủi ro pháp lý này, doanh nghiệp cần chủ động rà soát lại toàn bộ hợp đồng lao động, hình thức sử dụng lao động, và phối hợp với cơ quan BHXH để thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo đúng quy định của pháp luật mới, đồng thời thể hiện trách nhiệm với người lao động.
3.1.3 Lưu trữ và quản lý hồ sơ
Doanh nghiệp cần lưu trữ đầy đủ hồ sơ liên quan đến người lao động như hợp đồng, bảng lương, quyết định điều động và mã số BHXH. Đây là cơ sở để cơ quan BHXH kiểm tra nghĩa vụ đóng và giải quyết chế độ…Thiếu hoặc sai sót hồ sơ có thể dẫn đến truy thu, phạt hoặc ảnh hưởng quyền lợi người lao động.
3.2. Đối với người lao động
- Yêu cầu ký hợp đồng lao động rõ ràng và đúng bản chất: Người lao động cần kiên quyết yêu cầu doanh nghiệp ký hợp đồng lao động bằng văn bản nếu làm việc từ 1 tháng trở lên. Việc này không chỉ đảm bảo quyền lợi mà còn là điều kiện để được tham gia BHXH bắt buộc theo quy định mới. Tuyệt đối không chấp nhận hợp đồng dịch vụ, cộng tác viên trá hình khi bản chất công việc là lao động có trả công, có thời gian làm việc rõ ràng.
- Chủ động theo dõi việc đóng BHXH của bản thân: Người lao động nên sử dụng ứng dụng VssID hoặc truy cập cổng thông tin BHXH để tra cứu thời gian, mức đóng, đơn vị đóng BHXH. Nếu phát hiện doanh nghiệp không đóng hoặc đóng thiếu, cần báo ngay cho công đoàn hoặc cơ quan BHXH. Theo dõi chủ động giúp phòng tránh rủi ro khi hưởng chế độ sau này.
- Không xem nhẹ hợp đồng ngắn hạn: Dù chỉ làm việc ngắn hạn, người lao động vẫn có quyền được đóng và hưởng chế độ. Việc đồng ý làm việc không hợp đồng để "giữ thêm tiền lương" là thiệt thòi lâu dài, nhất là khi gặp rủi ro như tai nạn, ốm đau hay mất việc. BHXH không chỉ là khoản trích lương hàng tháng mà là sự bảo vệ dài hạn về sức khỏe, thu nhập và tuổi già. Người lao động cần hiểu đây là một sự tích lũy có lợi khi nghỉ hưu, sinh con, bị bệnh hay mất việc.
- Tìm hiểu chính sách và chủ động tư vấn khi cần: Luôn cập nhật thông tin mới về BHXH qua các kênh chính thống như cơ quan BHXH, công đoàn, báo chí nhà nước. Nếu gặp khó khăn trong thủ tục hoặc quyền lợi chưa rõ ràng, nên liên hệ trực tiếp với cơ quan BHXH hoặc các đơn vị tư vấn pháp lý để được gỡ vướng. Việc hiểu luật là bước đầu tiên để bảo vệ chính mình trong quan hệ lao động.
Nếu còn bất kỳ vướng mắc pháp lý nào liên quan, hãy liên hệ với Luật sư và Chuyên viên pháp lý của chúng tôi để được tư vấn, gỡ vướng kịp thời và cung cấp các dịch vụ pháp lý hiệu quả.
- CÔNG TY LUẬT TNHH SAO VIỆT -
"Sự bảo hộ hoàn hảo trong mọi quan hệ pháp luật"
TỔNG ĐÀI TƯ VẤN PHÁP LUẬT: 1900 6243
Địa chỉ tư vấn trực tiếp: Số 525B Lạc Long Quân, P. Xuân La, Q. Tây Hồ, Tp. Hà Nội
Gửi thư tư vấn hoặc yêu cầu dịch vụ qua Email: congtyluatsaoviet@gmail.com
