Hệ thống điểm công dân số trên VneID: Cơ chế khuyến khích hay “thước đo” quyền lợi trong kỷ nguyên số

Hệ thống điểm công dân số trên VneID: Cơ chế khuyến khích hay “thước đo” quyền lợi trong kỷ nguyên số

Cổng TTĐT Bộ Công an đã công bố dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về phát triển công dân số để lấy ý kiến toàn dân từ 12/12/2025 đến 31/12/2025 (sau đây gọi là Dự thảo Nghị quyết). Trong nỗ lực thực hiện hóa Đề án 06 và đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia, Bộ Công an đã đưa ra một số đề xuất mang tính đột phá trong dự thảo Nghị quyết về phát triển công dân số: Thiết lập hệ thống “chấm điểm xếp hạng công dân số” ngay trên ứng dụng VneID. Đây không chỉ là một giải pháp kỹ thuật mà còn mở ra những cuộc thảo luận pháp lý sâu sắc về quyền, lợi ích và trách nhiệm của cá nhân trên môi trường số.

Theo dự thảo Nghị quyết, điểm công dân số được tính dựa trên việc cập nhật, xác thực dữ liệu cá nhân, tần suất, mức độ sử dụng dịch vụ số và các hoạt động, đóng góp cho cộng đồng trên môi trường số, nhằm khuyến khích người dân tham gia tích cực vào chương trình phát triển công dân số, không áp dụng để xử phạt, hạn chế quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

1. Công dân số: Từ định nghĩa đến định lượng

Theo dự thảo, công dân số không chỉ dừng lại ở việc sở hữu một tài khoản định danh điện tử. Để được công nhận và xếp hạng, cá nhân cần hội đủ các điều kiện: có tài khoản VneID, có năng lực sử dụng dịch vụ công/dịch vụ số an toàn và thực hiện đầy đủ các trách nhiệm theo quy định.

• Bộ chỉ số tính điểm cụ thể:

a. Nhóm Quản lý & xác thực dữ liệu cá nhân

- Mục đích: Đảm bảo công dân hoàn thiện hồ sơ định danh số, duy trì tính chính xác và tin cậy của dữ liệu cá nhân trong hệ thống. Tạo nền tảng cho việc cung cấp dịch vụ số an toàn, đồng bộ và chống gian lận.

b. Nhóm Sử dụng dịch vụ số xác thực qua VNeID

- Mục đích: Khuyến khích công dân sử dụng các dịch vụ số thiết yếu như TTHC, tài chính, y tế, giáo dục. Thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ giao dịch truyền thống sang trực tuyến, tiết kiệm chi phí xã hội, tăng hiệu quả phục vụ.

c. Nhóm Tham gia cộng đồng và đóng góp xã hội

- Mục đích: Tạo điều kiện để công dân tham gia vào quy trình xây dựng chính sách, giám sát hoạt động của cơ quan công quyền và phản ánh kịp thời các sự cố trên môi trường số. Nâng cao tính minh bạch, dân chủ và sự đồng hành của người dân trong quản trị nhà nước số.

(4) Hỗ trợ nhóm yếu thế:

Cộng thêm 50 điểm/năm cho công dân thuộc nhóm yếu thế (người cao tuổi, người khuyết tật, đồng bào dân tộc thiểu số) khi đạt tối thiểu 150 điểm từ các mục (1) đến (3).

Điểm mới lạ nhất chính là việc “định lượng hóa” các hành vi tích cực. Hệ thống dự kiến sẽ chấm điểm dựa trên 03 nhóm tiêu chí chính:

• Mức độ hoàn thiện dữ liệu: Hoàn tất hồ sơ VneID đạt 100% lần đầu được cộng ngay 100 điểm
• Mức độ tương tác và sử dụng: Truy cập ứng dụng thường xuyên (2 điểm/tuần), thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến (7 điểm/lần), giao dịch tài chính số qua VneID (5 điểm/giao dịch).
• Đóng góp cho xã hội số: Góp ý dự thảo văn bản pháp luật (10 điểm), phản ánh kiến nghị thành công (5 điểm/1 lần), tương tác với đại biểu Quốc hội (5 điểm/lần).

2. Phân tầng xếp hạng và “hệ sinh thái” ưu đãi

Hệ thống dự kiến chia công dân thành 03 mức độ dựa trên điểm tích lũy:

• Mức tích cực (từ 350 điểm trở lên): Công dân tham gia đầy đủ, thường xuyên, đóng góp tích cực vào các hoạt động số, được hưởng tất cả cách chính sách ưu đãi quy định tại khoản 1 Điều 5 của Nghị quyết này.
• Mức cơ bản (từ 100 đên 349 điểm): Công dân đã hoàn thành các bước định danh cơ bản (quản lý dữ liệu, dịch vụ công trực tuyến, y tế số…), được hưởng các chính sách ưu đãi quy định tại điểm a khoản 1 Điều 5 của Nghị quyết này.
• Chưa xếp hạng (dưới 100 điểm): Công dân ít hoặc chưa tham gia các hoạt động số, chỉ hưởng hỗ trợ cơ bản.

Điểm số này không đơn thuần là con số hiển thị. Nó gắn liền với lợi ích kinh tế trực tiếp. Dự thảo đề xuất giảm từ 10% đến 100% đối với 127 loại thuế, phí và lệ phí. Đáng chú ý, những công dân số “tích cực” có thể được giảm thuế thu nhập cá nhân, thuế trước bạ khi mua nhà đất, xe cộ, hoặc miễn phí hoàn toàn các thủ tục hành chính thiết yếu như khai sinh, kết hôn, cấp đổi giấy phép lái xe.

3. Góc nhìn pháp lý: Quyền lợi gắn liền với trách nhiệm

Một trong những nguyên tắc cốt lõi được Bộ Công an khẳng định trong dự thảo là: Điểm công dân số không được sử dụng để xử phạt hay hạn chế các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Dưới góc nhìn pháp lý, đây là một cơ chế “thúc đẩy” thay vì “cưỡng ép”. Thay vì dùng chế tài hành chính để ép buộc người dân chuyển đổi số, Nhà nước dùng các lợi ích vật chất và sự thuận tiện để tạo động lực. Điều này phù hợp với nguyên tắc tự nguyện trong các giao dịch dân sự và hành chính hiện đại.

Tuy nhiên, việc triển khai cũng đặt ra các thách thức lớn, cần được điều chỉnh bằng khung pháp lý chặt chẽ:

• Bảo vệ dữ liệu cá nhân: Khi mọi tương tác từ thanh toán đến góp ý chính trị đều được ghi nhận để chấm điểm, việc bảo mật dữ liệu trên VneID trở thành yêu cầu mật thiết.
• Tính công bằng: Dự thảo đã có quy định cộng thêm 50 điểm/năm cho nhóm yếu thế (người già, người khuyết tật, đồng bào dân tộc thiểu số). Đây là một điểm nhân văn nhằm thu hẹp khoảng cách, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau chỉ vì hiểu biết hạn chế về công nghệ.
• Sự minh bạch của thuật toán: Quy trình chấm điểm cần được tự động hóa và công khai để tránh sự can thiệp chủ quan, đảm bảo tính công bằng tuyệt đối.

4. Kỳ vọng về một xã hội số văn minh

Hệ thống chấm điểm công dân số trên VNeID, nếu được vận hành hiệu quả, sẽ tạo ra một cú hích lớn cho dịch vụ công trực tuyến – vốn vẫn còn gặp nhiều rào cản về thói quen người dùng. Khi mỗi hành động thượng tôn pháp luật và đóng góp cho cộng đồng đều được ghi nhận bằng những giá trị thiết thực, ý thức trách nhiệm của mỗi cá nhân trên không gian mạng sẽ được nâng cao.

Kết luận: Hệ thống điểm công dân số là một bước đi táo bạo, thể hiện tư duy quản trị hiện đại: quản lý bằng dữ liệu và khuyến khích bằng lợi ích. Tuy nhiên, để dự thảo này đi vào cuộc sống một cách bền vững, cần có sự hoàn thiện về hạ tầng kỹ thuật và sự giám sát chặt chẽ từ cộng đồng pháp luật, đảm bảo rằng "thước đo" này luôn phục vụ mục tiêu cao nhất là mang lại hạnh phúc và sự thuận tiện cho nhân dân.

Liên hệ ngay để được Luật sư, Chuyên viên pháp lý hỗ trợ kịp thời:

- CÔNG TY LUẬT TNHH SAO VIỆT -            
"Sự bảo hộ hoàn hảo trong mọi quan hệ pháp luật"

Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6243

Địa chỉ tư vấn trực tiếp: Số 525B Lạc Long Quân, P. Xuân La, Q. Tây Hồ, Hà Nội

Gửi thư tư vấn hoặc yêu cầu dịch vụ qua Email: congtyluatsaoviet@gmail.com