Trước đây, đối với những công trình nhà ở riêng lẻ thuộc trường hợp phải xin cấp giấy phép xây dựng sẽ phải thực hiện thủ tục này tại Ủy ban nhân dân cấp huyện. Tuy nhiên, từ ngày 1/7, nhiều địa phương sẽ chính thức áp dụng mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh-cấp xã), đồng nghĩa với việc sẽ không còn cấp huyện. Điều này đặt ra câu hỏi lớn: Không còn cấp huyện, vậy khi muốn xây nhà, người dân phải đến đâu để xin giấy phép xây dựng?
1. Thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng từ sau 1/7/2025
Cụ thể, theo khoản 1 Điều 4 Nghị định 140/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng được điều chỉnh như sau:
Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ là cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình cấp III, cấp IV và nhà ở riêng lẻ trên địa bàn – những công trình trước đây thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân cấp huyện theo quy định tại khoản 3 Điều 103 Luật Xây dựng năm 2014 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2020).
Điều này đồng nghĩa với việc, người dân có nhu cầu xin giấy phép xây dựng nhà ở, công trình nhỏ lẻ từ ngày 1/7/2025 sẽ thực hiện thủ tục trực tiếp tại Ủy ban nhân dân cấp xã, nơi có đất xây dựng.
Ngoài ra, để tránh gián đoạn trong giải quyết thủ tục, khoản 2 Điều 32 Nghị định 140/2025/NĐ-CP cũng nêu rõ: các hồ sơ đang được cơ quan cấp huyện xử lý dở dang hoặc có phát sinh vấn đề sau ngày 1/7/2025, thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ có trách nhiệm phân công cấp xã xử lý tiếp, đảm bảo quyền lợi và tiến độ cho người dân, doanh nghiệp.
2. Về thủ tục xin giấy phép xây dựng
Theo khoản 3 Điều 4 Nghị định 140/2025/NĐ-CP, trình tự, thủ tục và các nội dung liên quan đến cấp giấy phép xây dựng và chấp thuận địa điểm xây dựng tiếp tục được thực hiện theo quy định tại Luật Xây dựng 2014 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2020) và Nghị định 175/2024/NĐ-CP. Cụ thể:
Bước 1: Nộp hồ sơ
Chủ đầu tư nộp 02 bộ hồ sơ đề nghị cấp hoặc điều chỉnh giấy phép xây dựng tại Ủy ban nhân dân cấp xã – cơ quan có thẩm quyền mới từ ngày 1/7/2025 đối với nhà ở riêng lẻ và công trình cấp III, IV. Tùy thuộc vào mỗi loại công trình sẽ có thành phần hồ sơ khác nhau được quy định tại Điều 95 Luật xây dựng năm 2014.
Bước 2: Tiếp nhận và kiểm tra
Cơ quan tiếp nhận kiểm tra hồ sơ; nếu hợp lệ thì cấp giấy biên nhận, nếu chưa hợp lệ thì hướng dẫn một lần bằng văn bản để chủ đầu tư bổ sung.
Bước 3: Thẩm định và kiểm tra thực địa
Trong 7 ngày làm việc kể từ khi nhận hồ sơ, cơ quan cấp phép tổ chức thẩm định hồ sơ, kiểm tra thực địa. Trường hợp hồ sơ chưa đạt, phải thông báo một lần để bổ sung. Nếu vẫn không đáp ứng, cơ quan có thể từ chối cấp phép và nêu rõ lý do.
Bước 4: Lấy ý kiến chuyên ngành (nếu có)
Nếu công trình liên quan đến các lĩnh vực chuyên ngành, cơ quan cấp phép gửi văn bản lấy ý kiến các cơ quan liên quan. Thời hạn phản hồi là 12 ngày làm việc; nếu không trả lời đúng hạn thì được coi là đồng ý.
Bước 5: Cấp giấy phép
Trong thời hạn 15 ngày làm việc đối với nhà ở riêng lẻ và 20 ngày đối với các công trình khác kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan có thẩm quyền phải cấp giấy phép. Nếu cần thêm thời gian, phải thông báo cho chủ đầu tư và không được kéo dài quá 10 ngày làm việc.
3. Về thông tin bỏ giấy phép xây dựng
Ngày 29/5/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 78/CĐ-TTg, yêu cầu Bộ Xây dựng nghiên cứu cắt giảm thủ tục cấp phép xây dựng, hướng tới mục tiêu tiết kiệm tối thiểu 30% thời gian xử lý và chi phí hành chính cho người dân, doanh nghiệp. Đáng chú ý, công điện nêu rõ việc cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình nằm trong dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hoặc thuộc khu vực đã được phê duyệt thiết kế đô thị.
Trên tinh thần đó, ngày 30/5/2025, Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP. Hồ Chí Minh đã kiến nghị thay thế thủ tục xin giấy phép xây dựng bằng hình thức đăng ký xây dựng, áp dụng từ ngày 1/7/2025. Cách tiếp cận này – chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm – nếu được thực thi hiệu quả, sẽ góp phần giảm thiểu phiền hà, tiết kiệm đáng kể chi phí xã hội và đẩy mạnh tiến độ đầu tư xây dựng.
Tuy nhiên, cần khẳng định rằng đây mới chỉ là kiến nghị và chỉ đạo nghiên cứu bước đầu. Tính đến thời điểm hiện tại, chưa có bất kỳ văn bản pháp lý chính thức nào quy định về việc bỏ giấy phép xây dựng. Do đó, trong giai đoạn chuyển tiếp, người dân và doanh nghiệp cần tiếp tục tuân thủ theo quy trình cấp phép hiện hành cho đến khi có quy định mới được ban hành và hướng dẫn áp dụng cụ thể.
