Nghị định 86/2025/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Quản lý ngoại thương về các biện pháp phòng vệ thương mại. Nghị định này hướng dẫn điều tra và áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ và chống lẩn tránh. Đây là công cụ pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ sản xuất trong nước trước hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Tuy nhiên, quá trình thực thi còn tồn tại nhiều kẽ hở. Việc nhận diện các lỗ hổng là cơ sở để đề xuất hoàn thiện chính sách.
1.Lẩn tránh thông qua thay đổi xuất xứ và mã HS.
Theo quy định tại Nghị định 86/2025/NĐ-CP, hành vi lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại bao gồm cả việc thay đổi xuất xứ hàng hóa hoặc mã HS ( hệ thống mã số hàng hóa) nhằm né tránh thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp hoặc tự vệ. Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã lợi dụng kẽ hở này bằng cách chuyển một phần công đoạn sản xuất – như lắp ráp, đóng gói hoặc dán nhãn – sang nước thứ ba, sau đó xuất khẩu hàng hóa vào Việt Nam dưới xuất xứ mới để tránh bị áp thuế. Một số trường hợp khác lại thay đổi nhẹ đặc điểm sản phẩm để được phân loại sang mã HS khác không thuộc phạm vi áp dụng thuế. Những hành vi này gây khó khăn lớn cho cơ quan điều tra trong việc xác minh nguồn gốc thực sự, làm giảm hiệu quả của các biện pháp phòng vệ mà Nghị định 86/2025/NĐ-CP đặt ra, và tạo ra sự cạnh tranh không công bằng với doanh nghiệp trong nước.
2. Thiếu công cụ xác minh hành vi gian lận xuyên biên giới.
Xác minh phạm vi áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với các hành vi lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại được quy định từ Điều 82 đến Điều 86 Nghị định 86/2025/NĐ-CP. Mặc dù Nghị định 86/2025/NĐ-CP đã đưa ra khung pháp lý cho việc điều tra (từ Điều 87 đến Điều 93 Nghị định 86/2025/NĐ-CP) và xử lý hành vi lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại. Nhưng trên thực tế, việc xác minh các phạm vi, hành vi gian lận mang tính xuyên biên giới vẫn gặp nhiều khó khăn.Các doanh nghiệp nước ngoài thường che giấu hoạt động sản xuất, sử dụng bên trung gian, hoặc thay đổi cấu trúc chuỗi cung ứng tại nhiều quốc gia, khiến cơ quan điều tra trong nước khó thu thập bằng chứng trực tiếp. Việt Nam hiện vẫn thiếu các cơ chế hợp tác điều tra hiệu quả với cơ quan chức năng nước ngoài, đồng thời chưa có hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử hoặc cơ sở dữ liệu liên thông để xác minh xuất xứ một cách minh bạch. Sự hạn chế về năng lực giám sát, kỹ thuật và pháp lý khiến cho các hành vi gian lận tinh vi này dễ bị bỏ sót, làm suy yếu hiệu quả thực thi các biện pháp được quy định trong Nghị định.
3. Chưa có chế tài cụ thể cho hành vi lẩn tránh.
Mặc dù Nghị định 86/2025/NĐ-CP đã quy định về việc điều tra và áp dụng biện pháp chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, tuy nhiên hiện nay vẫn chưa có chế tài xử phạt riêng biệt, cụ thể đối với hành vi này. Các biện pháp được áp dụng chủ yếu là mở rộng phạm vi của thuế chống bán phá giá hoặc chống trợ cấp đối với hàng hóa có dấu hiệu lẩn tránh, thay vì xử lý trực tiếp bằng hình phạt hành chính hoặc hình sự. Cách tiếp cận này tuy có giá trị ngăn chặn tạm thời, nhưng thiếu tính răn đe đối với các doanh nghiệp cố tình gian lận. Trong bối cảnh các hành vi lẩn tránh ngày càng tinh vi và có yếu tố xuyên biên giới, việc chỉ áp dụng biện pháp thuế là chưa đủ mạnh để bảo vệ thị trường nội địa, đồng thời gây khó khăn cho công tác thực thi của cơ quan chức năng. Việc xây dựng một hệ thống chế tài riêng, rõ ràng và đủ sức ngăn ngừa là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả của các biện pháp phòng vệ thương mại trong thực tiễn.
4. Ví dụ minh họa rõ nét về hành vi lẩn tránh.
Một công ty nước ngoài bị áp thuế chống bán phá giá đối với mặt hàng nhôm định hình đã chuyển hàng sang đóng gói tại nước láng giềng, rồi xuất khẩu sang Việt Nam dưới mã HS khác để né thuế. Đây là hình thức lẩn tránh thông qua thay đổi xuất xứ và mã hàng hóa. Mặc dù Nghị định 86/2025/NĐ-CP đã có quy định về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, nhưng việc thu thập bằng chứng xuyên biên giới rất phức tạp. Điều này tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng kẽ hở trong cơ chế xác minh và thực thi.
Nghị định 86/2025/NĐ-CP là công cụ quan trọng trong bảo vệ sản xuất trong nước trước hành vi gian lận thương mại. Tuy nhiên, việc lẩn tránh thuế qua thay đổi xuất xứ, mã HS và thiếu chế tài cụ thể vẫn là những kẽ hở lớn. Quá trình điều tra còn gặp khó khăn do hạn chế trong hợp tác quốc tế và năng lực giám sát. Những yếu tố này làm giảm hiệu quả thực thi các biện pháp phòng vệ. Do đó, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách và tăng cường thực thi đồng bộ.
- CÔNG TY LUẬT TNHH SAO VIỆT -
"Sự bảo hộ hoàn hảo trong mọi quan hệ pháp luật"
TỔNG ĐÀI TƯ VẤN PHÁP LUẬT: 1900 6243
Địa chỉ tư vấn trực tiếp: Số 525B Lạc Long Quân, P. Xuân La, Q. Tây Hồ, Tp. Hà Nội
Gửi thư tư vấn hoặc yêu cầu dịch vụ qua Email: congtyluatsaoviet@gmail.com
