Rủi ro khi ký hợp đồng mua bán tài sản để che giấu giao dịch vay tiền

Tôi thấy ở gần nhà có tiệm cầm đồ cho vay tiền không cần thế chấp, người vay chỉ cần mang theo đăng ký xe và giấy tờ tùy thân là được. Tuy nhiên khi tôi đến vay tiền, họ yêu cầu tôi phải ký hợp đồng mua bán xe (có công chứng) để đảm bảo việc tôi trả nợ đúng hạn, khi nào trả hết thì họ sẽ hủy hợp đồng mua bán xe kia đi. Chiếc xe SH tôi mới mua trị giá 85 triệu nhưng trong hợp đồng mua bán chỉ ghi giá trị tương ứng với số tiền tôi vay ở đó – 30 triệu nên tôi cảm thấy hơi bất an. Xin hỏi trường hợp nếu sau khi tôi đã trả đầy đủ tiền lãi + gốc mà họ không trả đăng ký xe và hủy hợp đồng mua bán kia đi thì tôi phải xử lý thế nào?

Trả lời:

Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi đến Luật Sao Việt. Đối với thắc mắc của bạn, chúng tôi giải đáp như sau:

Trên thực tế có rất nhiều trường hợp người cho vay “nắm đằng chuôi” bằng việc yêu cầu bên vay phải ký hợp đồng mua bán tài sản (hoặc chuyển nhượng quyền sử dụng đất) với giá trị thấp hơn giá trị thực tế nhằm đảm bảo thực hiện nghĩa vụ trả nợ. Và nếu bên vay không trả nợ đúng hạn thì người cho vay dễ dàng siết nợ" bằng chính tài sản trong hợp đồng mua bán đó.

Như vậy, trong trường hợp này hai bên đã xác lập song song 2 giao dịch gồm: hợp đồng vay tiền + hợp đồng mua bán tài sản (mua bán xe). Mục đích ban đầu khi hai bên ký kết hợp đồng mua bán xe để đảm bảo việc bạn thực hiện nghĩa vụ trả nợ số tiền 30 triệu đồng, vì vậy hợp đồng mua bán xe đóng vai trò là lớp vỏ bọc nhằm che giấu cho giao dịch vay tiền.

Nhìn nhận dưới góc độ pháp lý, việc bên cho vay yêu cầu bạn ký hợp đồng mua bán xe để đảm bảo việc thanh toán nợ như vậy là không hợp lý vì hiện nay luật dân sự cho phép các bên áp dụng 9 biện pháp gồm Cầm cố tài sản; Thế chấp tài sản; Đặt cọc; Ký cược; Ký quỹ; Bảo lưu quyền sở hữu; Bảo lãnh; Tín chấp; Cầm giữ tài sản để đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, mà không quy định biện pháp bảo đảm thông qua hợp đồng mua bán.

Hơn nữa, theo Điều 124 BLDS (BLDS) 2015 quy định: “Khi các bên xác lập giao dịch dân sự một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác thì giao dịch dân sự giả tạo vô hiệu, còn giao dịch dân sự bị che giấu vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp giao dịch đó cũng vô hiệu theo quy định của Bộ luật này hoặc luật khác có liên quan….”

Trường hợp bạn vay tiền nhưng lại ký hợp đồng mua bán tài sản thì hợp đồng mua bán tài sản được xác định là giao dịch dân sự giả tạo nhằm che giấu giao dịch vay tiền, dẫn đến hợp đồng mua bán xe sẽ bị vô hiệu theo quy định nêu trên.

=>> Do đó, sau khi bạn đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ trả tiền lãi + gốc cho tiệm cầm đồ theo thỏa thuận vay giữa hai bên mà họ không chịu trả đăng ký xe và hủy hợp đồng thì bạn có thể khởi kiện ra Tòa án yêu cầu vô hiệu hợp đồng mua bán xe, và yêu cầu chủ tiệm cầm đồ phải hoàn trả lại giấy tờ xe đang giữ của bạn. Điều này cũng hoàn toàn phù hợp với quy định tại khoản 1 Điều 407 và Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về trường hợp vô hiệu hợp đồng do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép như sau: “Khi một bên tham gia giao dịch dân sự do bị lừa dối hoặc bị đe dọa, cưỡng ép thì có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch dân sự đó là vô hiệu.”

Thực tế cho thấy, việc chứng minh giao dịch mua bán xe là giả tạo, còn giao dịch vay tiền mới là giao dịch chính bị che giấu gặp rất khó khăn. Chưa kể đa số việc vay tiền giữa các bên chủ yếu bằng hình thức thỏa thuận miệng, trao đổi qua tin nhắn mà không có bất kỳ hợp đồng hay giấy tờ nào để thể hiện đó là giao dịch vay tiền…Vì vậy, trong trường hợp này, bạn nên chủ động lưu trữ, thu thập lại các giấy biên nhận cho mỗi lần trả tiền lãi, tiền gốc, tin nhắn, ghi âm cuộc nói chuyện giữa hai bên thỏa thuận lãi suất hoặc thỏa thuận ký hợp đồng mua bán để đảm bảo bạn trả nợ đúng hạn…làm căn cứ khởi kiện ra Tòa.