Câu hỏi: Chào Luật sư Sao Việt, tôi có một vấn đề phát sinh với hàng xóm và mong nhận được sự tư vấn pháp lý từ quý công ty. Vào khoảng T5/2024, do ảnh hưởng của một trận mưa bão lớn, bức tường gạch chuồng bò nhà tôi bị sập. Việc này dẫn đến đường ống dẫn thải từ chuồng heo nhà bà L (là hàng xóm sát bên) xuống hầm Bioga của bà ấy bị vỡ. Sau sự việc, bà L có nhiều lần yêu cầu gia đình tôi sửa chữa, nhưng do điều kiện khó khăn và một phần vì cho rằng sự việc xảy ra là ngoài ý muốn, nên gia đình tôi không thực hiện. Đến nay, bà L làm đơn khởi kiện, yêu cầu tôi phải bồi thường toàn bộ chi phí xây dựng hầm Bioga, cùng với tiền gas bị mất do không sử dụng được hầm trong vòng 1 năm. Tôi xin hỏi: Trong trường hợp này, tôi có phải chịu trách nhiệm bồi thường cho bà L không? Tường chuồng bò nhà tôi cũng bị hư hỏng nặng, thiệt hại rõ ràng không do lỗi của ai gây ra trực tiếp. Mong quý công ty giải thích giúp tôi trong vụ việc này, để tôi biết cách xử lý phù hợp.
Trả lời: Chào bạn, cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi đến Luật Sao Việt. Dựa trên những thông tin bạn cung cấp, chúng tôi xin đưa ra định hướng tư vấn như sau.
1. Nguyên tắc xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định pháp luật
Theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2015, về nguyên tắc, người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường (Khoản 1 Điều 584 Bộ luật dân sự năm 2015). Cụ thể, theo Khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 02/2022/NQ-HĐTP hướng dẫn một số quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, trách nhiệm bồi thường thiệt hại sẽ phát sinh khi có đầy đủ các yếu tố sau đây: (1) Có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác; (2) Có thiệt hại xảy ra là thiệt hại về vật chất, thiệt hại về tinh thần. Trong đó, thiệt hại về vật chất là tổn thất vật chất thực tế xác định được của chủ thể bị xâm phạm, bao gồm tổn thất về tài sản mà không khắc phục được; chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế, khắc phục thiệt hại; thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút do tài sản, sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm, uy tín, quyền và lợi ích hợp pháp khác bị xâm phạm; (3) Có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại xảy ra và hành vi xâm phạm. Thiệt hại xảy ra phải là kết quả tất yếu của hành vi xâm phạm và ngược lại hành vi xâm phạm là nguyên nhân gây ra thiệt hại.
Tuy nhiên, cũng theo Khoản 2 Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015, người gây thiệt hại sẽ không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác. Việc xác định có hay không yếu tố lỗi và sự kiện bất khả kháng là mấu chốt pháp lý trong quá trình đánh giá trách nhiệm dân sự. Theo đó, nếu hành vi gây thiệt hại không xuất phát từ lỗi cố ý hoặc vô ý, hoặc thiệt hại xảy ra hoàn toàn do yếu tố khách quan không thể lường trước và không thể khắc phục được, thì trách nhiệm bồi thường có thể được miễn trừ.
Soi chiếu với tình huống của bạn, vấn đề pháp lý trung tâm cần phân tích là: Liệu sự kiện mưa bão gây sập tường dẫn đến thiệt hại có được xác định là một sự kiện bất khả kháng theo quy định pháp luật hay không? Bởi nếu đây là sự kiện bất khả kháng, thì theo nguyên tắc đã nêu, bạn không có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do hậu quả phát sinh không phải từ lỗi của bạn, mà do một hiện tượng khách quan vượt quá khả năng kiểm soát và dự liệu thông thường. Việc đánh giá sự kiện mưa bão có phải là bất khả kháng sẽ cần được xem xét cụ thể theo ba điều kiện được pháp luật quy định, bao gồm: tính khách quan, tính không thể lường trước, và tính không thể khắc phục dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép.
2. Xem xét sự kiện “mưa bão” có phải là sự kiện bất khả kháng không?
Theo Điều 156 Bộ luật Dân sự 2015, sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép. Theo đó, một sự kiện được xem là bất khả kháng phải đáp ứng 03 điều kiện:
i) Là sự kiện xảy ra một cách khách quan mà không phụ thuộc vào ý chí của bên gây thiệt hại: Trong trường hợp của bạn, tường gạch chuồng bò bị sập là do mưa bão lớn, đây là một hiện tượng tự nhiên, nằm ngoài tầm kiểm soát và hoàn toàn không phụ thuộc vào ý chí của con người. Như vậy, đây là sự kiện khách quan, không do bạn chủ động gây ra.
ii) Là sự kiện không thể lường trước được, bên gây thiệt hại không thể thấy trước hoặc không biết, không thể biết trước, không thể dự kiến được: Mặc dù thời tiết có thể được dự báo trước ở mức độ nhất định, tuy nhiên nếu mưa bão xảy ra bất thường về thời điểm hoặc vượt ngưỡng thông thường về cường độ, có thể được xem là khó lường trước. Nếu tại thời điểm đó, bạn và gia đình không thể biết trước mức độ nghiêm trọng của trận mưa bão có khả năng dẫn đến sập tường thì điều kiện thứ hai này cũng có thể coi là được đáp ứng.
iii) Là sự kiện không thể khắc phục được mặc dù bên gây thiệt hại đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép: Đây là yếu tố then chốt để xác định trách nhiệm miễn trừ. Trong tình huống của bạn, nếu trước đó công trình đã được xây dựng đúng kỹ thuật, có kiểm tra, gia cố phù hợp, nhưng vẫn bị sập do tác động của thiên tai, thì có thể chứng minh bạn đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ phòng tránh trong giới hạn năng lực, mà vẫn không thể ngăn chặn hậu quả. Trường hợp này, yếu tố không thể khắc phục được có thể được ghi nhận.
Tóm lại, nếu ba yếu tố nói trên đều được chứng minh, thì sự kiện mưa bão hoàn toàn có thể được coi là sự kiện bất khả kháng, qua đó miễn trừ nghĩa vụ bồi thường thiệt hại theo quy định tại Khoản 2 Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015.
3. Các khoản bà L yêu cầu bồi thường có phù hợp hay không?
Về yêu cầu bồi thường của bà L, cần phải xem xét mức độ thiệt hại thực tế và mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại và sự kiện xảy ra, cũng như yếu tố lỗi của các bên. Theo thông tin bạn cung cấp, bà L yêu cầu bồi thường gồm: toàn bộ chi phí xây dựng mới hầm Bioga, cùng với tiền gas bị mất do không sử dụng được hầm trong vòng 1 năm.
Tuy nhiên, để xác định các khoản này có cơ sở pháp lý và thực tế hay không, cần trả lời các câu hỏi sau: Thiệt hại thực tế có xảy ra hay không? Hệ thống Bioga có thực sự bị hư hỏng hoàn toàn do sự cố mưa bão gây sập tường chuồng bò không, hay chỉ bị ảnh hưởng tạm thời? Việc không sử dụng được hệ thống Bioga trong thời gian một năm có phải là hậu quả trực tiếp từ sự cố hay còn do thiếu chủ động khắc phục từ phía bà L? Nếu thực tế cho thấy hệ thống Bioga không hư hỏng nghiêm trọng, nhưng bà L không tiến hành sửa chữa hoặc không áp dụng biện pháp hợp lý để tiếp tục sử dụng, thì một phần lỗi có thể thuộc về bà L. Khi đó, trách nhiệm bồi thường (nếu có) cũng cần phân chia tương ứng theo mức độ lỗi của các bên. Ngoài ra, khoản bồi thường giá trị khí gas bị mất cũng cần được đánh giá kỹ lưỡng, vì đây là khoản thiệt hại gián tiếp và khó định lượng chính xác, nên chỉ được chấp nhận nếu có tài liệu, hóa đơn, số liệu cụ thể chứng minh mức thiệt hại thực tế và hợp lý.
Để bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình, bạn nên thu thập đầy đủ tài liệu chứng minh rằng thiệt hại xuất phát từ một sự kiện bất khả kháng, bao gồm: Biên bản xác nhận thiệt hại do thiên tai của chính quyền địa phương; Hình ảnh hiện trường sau mưa bão; Dự báo thời tiết hoặc văn bản của cơ quan khí tượng thủy văn (nếu có); Hồ sơ xây dựng, gia cố công trình chứng minh bạn đã có biện pháp phòng ngừa hợp lý. Những chứng cứ này sẽ là cơ sở quan trọng để Tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền xem xét miễn trừ trách nhiệm bồi thường cho bạn.
Nếu bạn còn vướng mắc trong quá trình giải quyết tranh chấp hoặc cần tư vấn chuyên sâu, hãy liên hệ với Luật Sao Việt để được hỗ trợ kịp thời và hiệu quả.
Liên hệ ngay để được Luật sư, Chuyên viên pháp lý hỗ trợ kịp thời:
- CÔNG TY LUẬT TNHH SAO VIỆT -
"Sự bảo hộ hoàn hảo trong mọi quan hệ pháp luật"
Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6243
Địa chỉ tư vấn trực tiếp: Số 525B Lạc Long Quân, P. Xuân La, Q. Tây Hồ, Hà Nội
Gửi thư tư vấn hoặc yêu cầu dịch vụ qua Email: congtyluatsaoviet@gmail.com
