Thời gian gần đây, qua phản ánh của báo chí, tôi thấy việc gia đình ca sĩ Mỹ Linh và nhiều đại gia khác nhận chuyển nhượng đất rừng phòng hộ ở Sóc Sơn để xây dựng công trình kiên cố. Xin hỏi luật sư việc xây dựng các công trình nhà ở, biệt thự, khu nghỉ dưỡng... trên đất rừng phòng hộ như vậy có được pháp luật cho phép không? Nếu không được phép thì hậu quả sẽ như thế nào?
Toàn cảnh nhà ca sĩ Mỹ Linh và các khu nghỉ dưỡng giữa rừng phòng hộ (Nguồn: Internet)
Trả lời:
Theo như câu hỏi của bạn thì việc chuyển nhượng và nhận chuyển nhượng đất rừng phòng hộ chưa xác định được thời gian cụ thể. Tuy nhiên, theo các quy định của Luật đất đai qua các thời kì thì việc chuyển nhượng hoặc nhận chuyển nhượng đất rừng phòng hộ phải đáp ứng được các điều kiện nhất định và phải sử dụng đúng mục đích.
Các quy định về việc chuyển nhượng và nhận chuyển nhượng đất rừng phòng hộ qua từng thời kỳ như sau:
Luật đất đai 1993 chưa phân loại ra rừng phòng hộ như Luật đất đai 2003 và 2013 mà lúc đó được gọi chung là đất lâm nghiệp. Đất lâm nghiệp được định nghĩa là đất được xác định chủ yếu để sử dụng vào sản xuất lâm nghiệp gồm đất có rừng tự nhiên, đất đang có rừng trồng và đất để sử dụng vào mục đích lâm nghiệp như trồng rừng, khoanh nuôi, bảo vệ để phục hồi tự nhiên, nuôi dưỡng làm giàu rừng, nghiên cứu thí nghiệm về lâm nghiệp.
Các trường hợp được chuyển nhượng quyền sử dụng đất lâm nghiệp theo Điều 75 Luật đất đai 1999 đó là:
“1 - Hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp để trồng rừng, được chuyển nhượng quyền sử dụng đất trong các trường hợp sau đây:
a) Chuyển đi nơi khác;
b) Chuyển sang làm nghề khác;
c) Không còn khả năng trực tiếp lao động”.
Việc chuyển nhượng phải được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho phép. Người nhận đất phải sử dụng đúng mục đích. Thời kì này chưa quy định về đối tượng được nhận chuyển nhượng đất lâm nghiệp, vì vậy bất kì ai cũng có thể nhận chuyển nhượng. Khác với các quy định của Luật đất đai 2003 và 2013. Do đó, nếu nhận chuyển nhượng thời kì này không giới hạn điều kiện nhận chuyển nhượng đất lâm nghiệp, tuy nhiên phải sử dụng đúng mục đích.
Còn Luật đất đai 2003 quy định cụ thể các trường hợp không được phép chuyển nhượng đất có liên quan đến đất rừng phòng hộ như sau:
- Tổ chức kinh tế không được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất chuyên trồng lúa nước, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng của hộ gia đình, cá nhân, trừ trường hợp được chuyển mục đích sử dụng đất theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được xét duyệt.
- Hộ gia đình, cá nhân không được nhận chuyển nhượng, nhận tặng cho quyền sử dụng đất ở , đất nông nghiệp trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt, phân khu phục hồi sinh thái thuộc rừng đặc dụng; trong khu vực rừng phòng hộ nếu không sinh sống trong khu vực rừng đặc dụng, rừng phòng hộ đó.
Qua các quy định trên có thể thấy rằng các cá nhân, tổ chức không thể nhận chuyển nhượng đối với đất rừng phòng hộ, trừ khi được chuyển mục đích sử dụng đất theo quy hoạch. Nếu là ca sĩ Mỹ Linh hay bất kì ai khác nhận chuyển nhượng đất trong thời kỳ này phải là người sống ở khu vực rừng phòng hộ. Do đó, việc chuyển nhượng và nhận chuyển nhượng đã là trái với quy định của pháp luật, cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng có thể đã không tuân thủ quy định trên nên đã để cho việc chuyển nhượng đất thuộc khu vực rừng phòng hộ diễn ra đến ngày nay.
Luật đất đai 2013 tại Điều 136 quy định đất rừng phòng hộ quy định:
“1. Nhà nước giao đất rừng phòng hộ cho tổ chức quản lý rừng phòng hộ để quản lý, bảo vệ, khoanh nuôi tái sinh rừng và trồng rừng theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, được kết hợp sử dụng đất vào mục đích khác theo quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng.
2. Tổ chức quản lý rừng phòng hộ giao khoán đất rừng phòng hộ cho hộ gia đình, cá nhân đang sinh sống tại đó để bảo vệ, phát triển rừng; Ủy ban nhân dân cấp huyện giao đất ở, đất sản xuất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân đó sử dụng.
3. Tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có nhu cầu, khả năng bảo vệ, phát triển rừng và đang sinh sống trong khu vực rừng phòng hộ mà chưa có tổ chức quản lý và khu vực quy hoạch trồng rừng phòng hộ thì được Nhà nước giao đất rừng phòng hộ để bảo vệ, phát triển rừng và được kết hợp sử dụng đất vào mục đích khác theo quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng”.
Khoản 2 Điều 192 Luật đất đai 2013 lại quy định điều kiện nhận chuyển nhượng đất rừng phòng hộ:
"2. Hộ gia đình, cá nhân được Nhà nước giao đất ở, đất sản xuất nông nghiệp trong khu vực rừng phòng hộ thì chỉ được chuyển nhượng, tặng cho quyền sử dụng đất ở, đất sản xuất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân đang sinh sống trong khu vực rừng phòng hộ đó.”
Như vậy, trong trường hợp nêu trên, ca sĩ Mỹ Linh hay người khác muốn nhận chuyển nhượng đất ở khu vực đất rừng phòng hộ phải là người sinh sống trong khu vực đất rừng phòng hộ và việc chuyển nhượng đáp ứng các điều kiện quy định tại Khoản 1 Điều 188 Luật Đất đai 2013 về người sử dụng đất được quyền chuyển nhượng đất.
Theo đó, vấn đề nhận chuyển nhượng và xây dựng nhà ở không chỉ của ca sĩ Mỹ Linh và nhiều người khác như Việt phủ Thành Chương, Thiên phú lâm ở khu vực rừng phòng hộ Sóc Sơn, Hà Nội phải đáp ứng các điều kiện như chúng tôi đã nêu ở trên. Trường hợp không đủ các điều kiện đó thì rõ ràng là họ đã vi phạm quy định về nhận chuyển nhượng và sai mục đích sử dụng nếu nhận chuyển nhượng đất rừng phòng hộ mà chưa được phép chuyển mục đích sử dụng. Do đó, căn cứ Điều 64 Luật đất đai 2013 quy định về việc thu hồi đất do vi phạm pháp luật về sử dụng đất đai thì có thể sẽ bị thu hồi đất, cụ thể, một trong các lý do thu hồi có thể kể đến như sau:
- Sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận quyền sử dụng đất và đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi sử dụng đất không đúng mục đích mà tiếp tục vi phạm;
- Người sử dụng đất cố ý hủy hoại đất;
- Đất được giao, cho thuê không đúng đối tượng hoặc không đúng thẩm quyền;…
Hoặc cũng có thể sẽ bị xử phạt hành chính do tự ý chuyển mục đích sử dụng đất rừng đặc dụng, đất rừng phòng hộ, đất rừng sản xuất mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép; tự ý chuyển nhượng, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất mà không đủ điều kiện đối với đất có điều kiện theo Điều 206 Luật đất đai 2013.
