Câu hỏi
Xin chào luật sư,
Tôi có người anh cùng cha khác mẹ, trong năm 2016 công việc làm ăn của anh không được tốt, anh có liên hệ với tôi với ý muốn xin phần thừa kế của anh. Nhưng tôi không đồng ý vì tôi được bố mẹ tôi lập di chúc để lại toàn bộ tài sản vào năm 2015.
Xin hỏi, Di chúc hợp pháp khi nào? Bản di chúc bố mẹ tôi đã lập tại UBND phường có được coi là hợp pháp không? Có trường hợp nào bản di chúc không được pháp luật công nhận?
Trường hợp anh trai tôi muốn tranh chấp và đòi quyền thừa kế thì di sản sẽ thực hiện theo di chúc hay được chia như thế nào?
Tôi xin chân thành cảm ơn!"
Trả lời
Chào bạn, Công ty Luật Sao Việt xin tư vấn như sau:
Theo quy định pháp luật thì di chúc là thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển quyền sở hữu tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Để di chúc có hiệu lực và đưa vào áp dụng, đảm bảo quyền lợi của người hưởng thừa kế thì di chúc đó phải là di chúc hợp pháp. Theo đó, di chúc hợp pháp là di chúc tuân thủ các quy định pháp luật về ý chí, nội dung, hình thức, trình tự thủ tục. Cụ thể Bộ luật dân sự năm 2015 quy định :
- Di chúc hợp pháp khi nào?
Căn cứ Khoản 1 Điều 652 Bộ luật dân sự 2005 có quy định, di chúc được coi là hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:
+ Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép;
+ Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.
Di chúc do bố mẹ bạn lập được coi là di chúc hợp pháp khi đáp ứng được các điều kiện nêu trên.
Ngoài ra, về hình thức của di chúc bằng văn bản được quy định tại Điều 650 BLDS 2005, cụ thể:
+ Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng: Người lập di chúc phải tự viết tay và ký vào bản di chúc. (Điều 655)
+ Di chúc bằng văn bản có người làm chứng: Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào di chúc trước mặt những người làm chứng, những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc (Điều 656)
+ Di chúc bằng văn bản có công chứng:
+ Di chúc bằng văn bản có chứng thực.
Đối với nội dung của Di chúc bằng văn bản phải bảo đảm các nội dung sau (Điều 653 BLDS 2005):
+ Ngày, tháng, năm lập di chúc;
+ Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc;
+ Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản hoặc xác định rõ các điều kiện để cá nhân, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản;
+ Di sản để lại và nơi có di sản;
+ Việc chỉ định người thực hiện nghĩa vụ và nội dung của nghĩa vụ.
Ngoài ra, di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu; nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được đánh số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.
- Bản di chúc bố mẹ tôi đã lập tại UBND phường có được coi là hợp pháp không?
Theo quy định tại 658 Bộ luật dân sự 2005, Việc lập di chúc tại cơ quan công chứng hoặc ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn phải tuân theo thủ tục sau đây:
Người lập di chúc tuyên bố nội dung của di chúc trước công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực phải ghi chép lại nội dung mà người lập di chúc đã tuyên bố. Người lập di chúc ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc sau khi xác nhận bản di chúc đã được ghi chép chính xác và thể hiện đúng ý chí của mình. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn ký vào bản di chúc;
Trong trường hợp người lập di chúc không đọc được hoặc không nghe được bản di chúc, không ký hoặc không điểm chỉ được thì phải nhờ người làm chứng và người này phải ký xác nhận trước mặt công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn. Công chứng viên, người có thẩm quyền chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn chứng nhận bản di chúc trước mặt người lập di chúc và người làm chứng.
Do bạn không nói cụ thể bản di chúc đó được lập như thế nào nên chúng tôi trích quy định của pháp luật để bạn tham khảo, đối chiếu với trường hợp của mình.
- Trường hợp nào bản di chúc không được pháp luật công nhận?
Di chúc không hợp pháp sẽ không được pháp luật công nhận.
- Trường hợp anh trai tôi muốn tranh chấp và đòi quyền thừa kế thì di sản sẽ thực hiện theo di chúc hay được chia như thế nào?
Với trường hợp anh trai bạn đòi quyền thừa kế thì việc chia thừa kế được chia như sau:
Nếu di chúc của bố bạn không hợp pháp thì coi như không có di chúc và di sản được chia thừa kế theo pháp luật (tức tất cả những người đồng thừa kế được hưởng một phần di sản bằng nhau).
Còn di chúc của bố bạn hợp pháp thì việc chia di sản được thực hiện theo di chúc.
Nhưng, trường hợp anh trai bạn chưa thành niên hoặc thành niên nhưng không có khả năng lao động thì người này thuộc trường hợp được hưởng di sản mà không phụ thuộc vào nội dung di chúc theo quy định tại Điều 669 Bộ luật dân sự 2005 với mức hưởng thừa kế bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.
Tôi có người anh cùng cha khác mẹ, trong năm 2016 công việc làm ăn của anh không được tốt, anh có liên hệ với tôi với ý muốn xin phần thừa kế của anh. Nhưng tôi không đồng ý vì tôi được bố mẹ tôi lập di chúc để lại toàn bộ tài sản vào năm 2015.
Xin hỏi, Di chúc hợp pháp khi nào? Bản di chúc bố mẹ tôi đã lập tại UBND phường có được coi là hợp pháp không? Có trường hợp nào bản di chúc không được pháp luật công nhận?
Trường hợp anh trai tôi muốn tranh chấp và đòi quyền thừa kế thì di sản sẽ thực hiện theo di chúc hay được chia như thế nào?
Tôi xin chân thành cảm ơn!"
Trả lời
Chào bạn, Công ty Luật Sao Việt xin tư vấn như sau:
Theo quy định pháp luật thì di chúc là thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển quyền sở hữu tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Để di chúc có hiệu lực và đưa vào áp dụng, đảm bảo quyền lợi của người hưởng thừa kế thì di chúc đó phải là di chúc hợp pháp. Theo đó, di chúc hợp pháp là di chúc tuân thủ các quy định pháp luật về ý chí, nội dung, hình thức, trình tự thủ tục. Cụ thể Bộ luật dân sự năm 2015 quy định :
- Di chúc hợp pháp khi nào?
Căn cứ Khoản 1 Điều 652 Bộ luật dân sự 2005 có quy định, di chúc được coi là hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:
+ Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép;
+ Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.
Di chúc do bố mẹ bạn lập được coi là di chúc hợp pháp khi đáp ứng được các điều kiện nêu trên.
Ngoài ra, về hình thức của di chúc bằng văn bản được quy định tại Điều 650 BLDS 2005, cụ thể:
+ Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng: Người lập di chúc phải tự viết tay và ký vào bản di chúc. (Điều 655)
+ Di chúc bằng văn bản có người làm chứng: Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào di chúc trước mặt những người làm chứng, những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc (Điều 656)
+ Di chúc bằng văn bản có công chứng:
+ Di chúc bằng văn bản có chứng thực.
Đối với nội dung của Di chúc bằng văn bản phải bảo đảm các nội dung sau (Điều 653 BLDS 2005):
+ Ngày, tháng, năm lập di chúc;
+ Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc;
+ Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản hoặc xác định rõ các điều kiện để cá nhân, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản;
+ Di sản để lại và nơi có di sản;
+ Việc chỉ định người thực hiện nghĩa vụ và nội dung của nghĩa vụ.
Ngoài ra, di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu; nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được đánh số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.
- Bản di chúc bố mẹ tôi đã lập tại UBND phường có được coi là hợp pháp không?
Theo quy định tại 658 Bộ luật dân sự 2005, Việc lập di chúc tại cơ quan công chứng hoặc ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn phải tuân theo thủ tục sau đây:
Người lập di chúc tuyên bố nội dung của di chúc trước công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực phải ghi chép lại nội dung mà người lập di chúc đã tuyên bố. Người lập di chúc ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc sau khi xác nhận bản di chúc đã được ghi chép chính xác và thể hiện đúng ý chí của mình. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn ký vào bản di chúc;
Trong trường hợp người lập di chúc không đọc được hoặc không nghe được bản di chúc, không ký hoặc không điểm chỉ được thì phải nhờ người làm chứng và người này phải ký xác nhận trước mặt công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn. Công chứng viên, người có thẩm quyền chứng thực của ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn chứng nhận bản di chúc trước mặt người lập di chúc và người làm chứng.
Do bạn không nói cụ thể bản di chúc đó được lập như thế nào nên chúng tôi trích quy định của pháp luật để bạn tham khảo, đối chiếu với trường hợp của mình.
- Trường hợp nào bản di chúc không được pháp luật công nhận?
Di chúc không hợp pháp sẽ không được pháp luật công nhận.
- Trường hợp anh trai tôi muốn tranh chấp và đòi quyền thừa kế thì di sản sẽ thực hiện theo di chúc hay được chia như thế nào?
Với trường hợp anh trai bạn đòi quyền thừa kế thì việc chia thừa kế được chia như sau:
Nếu di chúc của bố bạn không hợp pháp thì coi như không có di chúc và di sản được chia thừa kế theo pháp luật (tức tất cả những người đồng thừa kế được hưởng một phần di sản bằng nhau).
Còn di chúc của bố bạn hợp pháp thì việc chia di sản được thực hiện theo di chúc.
Nhưng, trường hợp anh trai bạn chưa thành niên hoặc thành niên nhưng không có khả năng lao động thì người này thuộc trường hợp được hưởng di sản mà không phụ thuộc vào nội dung di chúc theo quy định tại Điều 669 Bộ luật dân sự 2005 với mức hưởng thừa kế bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật.
