Phân chia mảnh đất cấp cho hộ gia đình

Trước đây, gia đình tôi được Nhà nước cấp cho một mảnh đất năm 1996 ghi là cấp cho hộ gia đình ông Phạm Đình H. Thời điểm đó, hộ khẩu nhà tôi chỉ có bố mẹ và ba anh em tôi. Năm 2015, em gái tôi đi lấy chồng, sinh sống ở nơi khác và nhập hộ khẩu vào gia đình chồng. Năm 2017, anh trai tôi lấy vợ và ra ở riêng, cũng tách khỏi hộ khẩu của gia đình. Đầu năm nay ba tôi mất, mẹ tôi muốn phân chia đất đai cho các con. Tôi có chút thắc mắc là việc anh trai và em gái tôi không còn trong hộ khẩu thì có được chia đất nữa hay không? Vợ và con tôi hiện đã nhập khẩu nên nhân khẩu của gia đình tôi hiện là 4 người.

Ảnh minh hoạ. Nguồn: Internet.

Trả lời:

Chào bạn, cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi đến Luật Sao Việt. Đối với trường hợp của bạn, chúng tôi tư vấn cho bạn như sau:

Pháp luật về đất đai và dân sự trước đây không xác định thành viên hộ gia đình dựa vào Sổ hộ khẩu hay quan hệ huyết thống nên đa số các cơ quan, tổ chức đều hướng dẫn cho các đương sự khi không xác định được thành viên hộ gia đình, thì làm đơn đề nghị Văn phòng đăng ký đất đai căn cứ vào hồ sơ cấp Giấy chứng nhận QSDĐ để xác định thành viên hộ gia đình vào thời điểm cấp đất cho hộ gia đình. Đối với giấy chứng nhận ghi tên hộ gia đình thì người đứng tên trên giấy chỉ là người đại diện của hộ gia đình (thường là chủ hộ). Quyền sở hữu, quyền sử dụng đối với tài sản được ghi trên giấy chứng nhận thuộc về tất cả những người có tên trong sổ hộ khẩu gia đình (vào thời điểm cấp đất) mà không phân biệt đã thành niên hay chưa thành niên.

Tuy nhiên, hiện nay pháp luật đã có quy định cụ thể hơn về việc cấp GCNQSDĐ cho hộ gia đình, cụ thể căn cứ vào khoản 29 Điều 3 Luật Đất đai 2013 và khoản 5 Điều 6 Thông tư 33/2017 của Bộ TN&MT thì tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; nhận chuyển quyền sử dụng đất mà những người trong hộ gia đình có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang sống chung trong hộ gia đình và có quyền sử dụng đất chung thì sử dụng đất được cấp cho hộ gia đình và những người đó được ghi tên trên sử dụng đất.

Như vậy, “Hộ gia đình sử dụng đất” có 02 đặc điểm cụ thể bao gồm:

- Thành viên gồm những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình;

- Đang sống chung và có quyền sử dụng đất chung tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; nhận chuyển quyền sử dụng đất (tức là thời điểm được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất).

Như vậy, sổ hộ khẩu không phải là cơ sở pháp lý xác lập quyền sử dụng đất của hộ gia đình. Những thành viên trong hộ gia đình sử dụng đất không phải là tất cả thành viên có tên trong hộ khẩu và người có tên trong hộ khẩu không phải lúc nào cũng là thành viên của hộ gia đình SDĐ. Đối chiếu theo trường hợp của bạn, vào thời điểm được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì hộ gia đình bạn gồm có 5 thành viên là cha mẹ bạn và 3 anh em. Do đó, cả 5 thành viên này đều có quyền sử dụng đất. Dù những năm sau, anh trai và em gái bạn lập gia đình nên tách hộ khẩu và không còn chung sống trên mảnh đất đó nữa nhưng họ vẫn có quyền sử dụng đối với mảnh đất này và vẫn sẽ được hưởng thừa kế theo pháp luật.

Cũng theo quy định nêu trên thì mặc dù vợ và con bạn có tên trong hộ khẩu hiện tại nhưng không có quyền sử dụng chung mảnh đất của hộ gia đình và không được phân chia mảnh đất này.